Pocztówki patriotyczne

Pocztówki patriotyczne

Pod tym pojęciem rozumie się pocztówki związane z wojnami oraz, w szerszym rozumieniu, z innymi wydarzeniami natury społeczno-politycznej. Zaliczane są one do większej grupy kart propagandowych. Geneza polskiej pocztowej karty patriotycznej z przełomu XIX i XX w. sięga daleko wstecz, bowiem dla ukształtowania się tego zjawiska najistotniejszy wpływ miały ideowe doświadczenia w czasie od Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja do upadku Powstania Styczniowego oraz “narodowy mistycyzm” w formie mesjanizmu. W bogatym i złożonym programie patriotycznych kart pocztowych znalazło swe odbicie połączenie idei patriotyczno-reformatorskich “wybicia się na niepodległość” z wizją Polonii rozpaczającej po utracie wolności, ukrzyżowanej, szarpanej przez trzy czarne orły, czy wreszcie królewskiej powstającej z grobu. Zasadniczą funkcją takich kart było rozbudzanie i utwierdzanie uczuć i postaw patriotycznych i utrwalanie świadomości narodowej. Fenomen tego rodzaju kart związany jest z Galicją, gdzie dzięki względnej patriotyczno-kulturalnej autonomii mogła rozwijać się produkcja kart o polskiej wymowie narodowej. Ich cechą główną było podkreślanie przewagi wszystkiego co polskie przez symboliczne obrazy i literackie skojarzenia. Nagromadzenie motywów i symboli narodowych tchnęło Polską, odwołując się do irracjonalnej sfery uczuć manifestowało uczucia i postawy narodowe. Karty te uczyły historii, przybliżały piękno Ojczyzny podzielonej między zaborców, budziły nadzieję na odrodzenie. Korzystając z utrwalonych w narodowej pamięci symboli i alegorii niosły ogromny ładunek emocjonalny. Można wręcz mówić o wybuchu wyrażanego na nich patriotyzmu. W pozostałych zaborach rozpowszechnianie polskich idei patriotycznych było surowo zakazane. Cenzura skutecznie uniemożliwiała wydawanie kart o charakterze narodowym i nie pozwalała na budzenie ducha narodu polskiego patriotyczną pocztówką. Karty takie były narażone na represje cenzury z konfiskatą włącznie.

Wiktoria Knapik-Czosnek
Muzeum Okręgowe w Tarnowie