Hannover (tablica, Altwarmbüchener-Moorwaldweg)

Zob. też Hannover (tablica, Heisterbergallee)

Tło historyczne

Altwarmbüchener Moor do połowy XX w. uważane było za nieprzyjazne i niedostępne nieużytki i pozostawione samemu sobie. Jednak od średniowiecza aż po wiek XX z terenu obejmującego w sumie kilkanaście wsi na północny-wschód od Hannoveru wydobywano torf. Początkowo na potrzeby własne biedniejszych mieszkańców, później również na sprzedaż. W wieku XVIII powołano nawet specjalnych strażników, którzy mieli chronić dobra miejscowych przed złodziejami torfu. Torf transportowano do Hannoveru drogą oraz specjalnie wykopanym do tego celu kanałem wodnym.

W 1938 r. na terenie bagien Altwarmbüchen stworzono obóz dla niemieckich Cyganów. W kilku wagonach kolejowych bez dostępu do jakichkolwiek mediów umieszczono ok. 80 Sintów z Hannoveru. Ponieważ opierali się deportacji z miasta – wypełnione nimi wagony kolejowe wywieziono jak najdalej na bagna Altwarmbüchen.

Końcem XX w. torfowisko Altwarmbüchen zostało przecięte dwiema nićmi autostrady. W 1996 r. Stowarzyszenie Niemieckich Sintów Dolnej Saksonii przy drodze Moorwaldweg, równoległej do jednej z owych autostrad (nr 2) postawiło pomnik, upamiętniający deportację w 9143 r. ok. osiemdziesięcioosobowej grupy Sintów – z obozu Altwarmbüchener Moor – do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.

Opis upamiętnienia

Stojący na obrzeżu zarośli pomnik wykonany z drewna (Zob. też Borzęcin Dolny, pomnik) przybrał kształt bramy wraz z bocznymi słupami. Wystylizowanie górnej belki jest analogiczne do ułożenia napisu ponad bramą wjazdową do KL Auschwitz. Wygięcie belki jest tak charakterystyczne, że nawet zupełnie odmienna konstrukcja reszty „bramy” nie pozwala mieć wątpliwości, że to symbol Bramy Auschwitz. Brama-pomnik przede wszystkim jest drewniana, w odróżnieniu od stalowej bramy do obozu zagłady. Różni ją także belka pionowa, oddzielająca dwa „przejścia” w pomniku. Dzięki takiej formie autor pomnika otrzymał jednak spójną bryłę, z dużą ilością miejsca przeznaczonego pod inskrypcje. Co więcej – umieszczenie w konstrukcji imitacji (panele są wmontowane na stałe i nie otwierają się) dwóch przejść („tam” i „z powrotem”), pozwala odczytywać pomnik nie tylko jako „bramę”, ale również jako „okno” (z okiennicami). O ile brama i drzwi symbolizują „przejście”, o tyle „okno” oznacza szersze spojrzenie, także spojrzenie w głąb siebie.

Pomnik jest symetrycznie wypełniony inskrypcjami, od symboli przez pełne teksty, aż po nazwiska.

Znaki – pojawiają się czterokrotnie. Na obu słupach zewnętrznych bramy widoczny jest trzy razy powtórzony znak przydzielony Cyganom w ramach oznakowania obozowego – odwrócony czarny trójkąt z literą „Z” jak „Zigeuner”. W ikonografice ów znak przybierał różne formy, przy czym najbardziej oddający prawdę jest odwrócony czarny trójkąt z jasną literą „Z”. W przypadku naszego pomnika z Moor – symbol pojawiający się trzykrotnie to trójkąt z podstawą na dole (a więc odwrotnie w stosunku do emblematu obozowego), posiadający czarny kontur i z czarną literą „Z”. Trudno o właściwą interpretację nie znając zamierzenia autora pomnika.

Jeden raz, w górnej części prawego słupa zewnętrznego bramy pojawia się inny znak, który nie jest powtórzony. Kojarzona głównie z protestantyzmem, choć zasiedziała już również w ruchach młodzieżowych katolicyzmu ryba (gr. ΙΧΘΥΣ = akronim słów: Ἰησοῦς ([Iēsoûs] – ‘Jezus’), Χριστὸς ([Christós] – ‘Chrystus’), Θεοῦ ([Theoû] – ‘Boga’), Υἱὸς ([Hyiós] – ‘Syn’, Σωτήρ ([Sōtér] – ‘Zbawiciel’). Ponad i poniżej znaku umieszczony jest napis w jęz. niemieckim: „Jesus siegt” (‘Jezus zwycięża’).

Napisy są wyłącznie w jęz. niemieckim.

Pomnik odsłonięto w rocznicę deportacji Cyganów z obozu Moor, 3.03.1998. Ju trzy miesiące później, podczas Zielonych Świąt, został zdewastowany przez radykalnie prawicowych chuliganów. Po jego naprawie i odnowieniu ponownie odsłonięto go 19 września 1998 r. Zob. też Borzęcin Dolny (pomnik)!

Napisy

  1. Wstęga nad bramą.

Niem.

Das Tor von Auschwitz war der Eingang zur Hölle.

Tłum.

Brama Auschwitz była wejściem do piekła.

 

  1. Kolumna lewa boczna

Niem.

HERR SIE ZERSCHLAGEN DEIN VOLK UND PLAGEN DEIN ERBE. PS 94, 5-8.

Tłum.

Lud Twój, o Panie, depczą i uciskają Twoje dziedzictwo (…)* // Ps 94, 5-8.

 

  1. Kolumna prawa boczna

Niem.

MERKT DOCH AUF, IHR NARREN IM VOLK! UND IHR TOREN WANN WOLLT IHR KLUG WERDEN!

Tłum. (wg Biblii Tysiąclecia, Ps 94, 8)

Pomnijcie, głupcy w narodzie! / Kiedy zmądrzejecie, bezrozumni?

* Cały cytat podanych wersetów Psalmu 94. brzmi: „Lud Twój, o Panie, depczą / i uciskają Twoje dziedzictwo, / mordują wdowę i przychodnia / i zabijają sieroty. / A mówią: «Pan nie widzi, / nie dostrzega [tego] Bóg Jakuba». / Pomnijcie, głupcy w narodzie! / Kiedy zmądrzejecie, bezrozumni?”, Ps 94, 5-8, tłum. Biblia Tysiąclecia, wyd. różne.

 

  1. Nazwiska w panelach wewnętrznych a pod nimi napis:

Niem.

Am 3.3.1943 wurden ca. 80 Sinti (Zigeuner) von dieser Stelle nach Auschwitz deportiert

Tłum.

3.03.1943 r. ok. 80 Sintów (Cyganów) z tego miejsca zostało deportowanych do Auschwitz

Nazwiska

Fahrenholz Karoline, z domu Mettbach, ur. 23.01.18??

Jorkau-Trollman Marie, ur. 16.05.1913

Kreutz Christian, ur. 4.03.1915

Mettbach Adam, ur. 31.10.1904

Mettbach Anna, ur. 16.06.1907

Mettbach Antonina, ur. 24.02.1920

Mettbach Georg, ur. 18.04.1914

Mettbach Maria, ur. 8.12.1936

Mettbach Marie, ur. 10.04.1924

Mettbach Marie, ur. 8.12.1936

Mettbach Minna, ur. 5.06.1937

Mettbach Peter, ur. 20.12.1911

Mettbach Rudolf, ur. 22.06.1915

Mettbach Rudolf, ur. 9.04.1936

Rose Anna, ur. 26.12.18??

Rose Anna, ur. 9.01.18??

Rose Anna, ur. 10.01.1910

Rose Friedrich, ur. 15.03.18??

Rose Julius, ur. 26.04.1918

Rose Karl, ur. 29.01.1901

Rose Martha, ur. 29.10.1932

Rose Robert, ur. 23.08.1939

Rose Selma, ur. 25.11.1906

Rose Sonja, ur. 29.05.1932

Rose Wendelin, ur. 23.03.1941

Schwarz Berta, ur. 21.05.1936

Schwarz Friedrich, ur. 27.07.18??

Straus Hans, ur. 20.09.1932

Strauss Franz, ur. 21.01.1932

Strauß Lisbeth, ur. 10.01.1938

Strauß-Bamberger Helga, ur. 10.03.1942

Trollman Adeltraut, ur. 8.07.1931

Trollman Heinrich Johann, ur. 27.12.1907

Trollman Heinrich, ur. 28.10.1916

Trollman Helene, ur. 22.10.1925

Trollman Maria, ur. 26.12.1894

Trollman Werner, zm. 6.04.1944

Wagener Heinrich, ur. 9.09.1921

Wagner Adolf, ur. 10.06.1913

Wagner Anna Auguste, ur. 10.07.1906 – po niej jest podziałna tablicach

Wagner Heinrich, ur. 24.07.18??

Wagner Karoline, ur. 21.06.1904

Wagner Karoline Auguste, ur. 13.11.18??

Wagner Katharina, ur. 28.09.18??

Wagner Konrad, ur. 25.11.18??

Wagner Maria, ur. 4.12.18??

Wagner Patriza, ur. ????

Wagner Peter, ur. 4.01.18??

Wagner Rosa, ur. 3.11.1928

Wagner Rosina, ur. ????

Wagner Theresia, ur. 5.10.1933

Wagner Veiga, ur. ????

Wagner Wanda, ur. 1920

Wagner Wilhelmina, ur. 12.12.1918

Wagner Wilma, ur. 12.05.1936

Weiss, zm. 30.12.1943

Weiss Andreas, ur. 8.11.18??

Weiss Anna, ur. 6.09.1923

Weiss Arnold, ur. 26.08.1926

Weiss Bruno, ur. 2.10.1933

Weiss Bruno, zm. 1943

Weiss Eduard, ur. 22.11.18??

Weiss Ferdinand, ur. 1936

Weiss Franz, ur. 3.03.1932

Weiss Franziska, ur. 12.08.18??

Weiss Gertrud, ur. 27.01.1905

Weiss Gottfried, ur. 11.09.1923

Weiss Hans, ur. 1930

Weiss Heinrich, ur. 23.01.1912

Weiss Heinrich, ur. 26.02.1920

Weiss Heinrich, ur. 7.06.1925

Weiss Rigoletto, ur. 30.05.1926

Weiss Robert, ur. 15.02.1920

Weiss Rudolf, ur. 8.04.1936

Weiss Wilhelm, ur. 1938

Weiss-Fahrenholz Joseph, ur. ????

Weiß Berta, ur. 24.03.1940

Weiß Adeltraut, ur. 7.08.1931

Weiß Waltraut, ur. 1.03.1928

Weiß-Schmidt Lina, ur. 8.05.1932

Data odsłonięcia

3.03.1998

Artysta

Dieter Gerhard

Adres

Moorwaldweg (niedaleko nr 103 – ale lepiej szukać po koordynatach), ok. 250 m od skrzyżowania Moorwaldweg z ulicą Kirchhorster str./Hannoversche str., 30659 Hannover-Isernhagen, Niemcy

Lokalizacja

52°25’07.2″N 9°50’24.1″E
52.418667, 9.840028

Materiały

https://de.wikipedia.org/wiki/Mahnmal_f%C3%BCr_die_Sinti_im_Altwarmb%C3%BCchener_Moor

http://www.erinnerungundzukunft.de/index.php?id=87

Galeria

Dodaj komentarz