Linas-Montlhéry (pomnik)

Tło historyczne

Na terenie toru wyścigowego w Linas-Montlhéry (Seine-et-Oise) znajdował się jedyny obóz dla Cyganów w rejonie Paryża. Istniał od 27.11.1940 r., kiedy to na stację kolejową Brétigny-sur-Orge (40 km od Paryża) przybyło 200 Cyganów z obozu Darnétal koło Rouen (ok. 160 km). Ze stacji poprowadzono ich pieszo ok. 5,5 km na miejsce docelowe. Jesienią 1942 więźniów przekazano do większego obozu przeznaczonego dla Romów – Mulsanne.

Rozkaz okupanta, aby internować Cyganów został przetłumaczony przez rząd marszałka Petain hiperpoprawnie: pojęcie „Zigeuner” bowiem przeniosło się nie tylko na francuskie określenia Romów, ale i pojęcie „nomad”, które obejmuje wszystkich wędrowców, w tym również pracowników cyrków, lunaparków, objazdowych rzemieślników, bezdomnych, podróżujących przyczepami i in., którzy wraz z Cyganami różnych grup i narodowości internowani byli w mniejszych lub większych skupiskach, nazywanych dziś obozami. Por. La Morrelerie, Les Alliers. Wszystkich ich uznano za bezpaństwowców.

W 1940 r. pod rządami Vichy działało 26 obozów dla Cyganów, później ich liczbę znacznie ograniczono, transportując internowanych do dużych obozów. Wszędzie żyli w ogromnej biedzie, nie mając ani warunków do zachowania podstawowej higieny, ani możliwości zaspokojenia głodu.

Raymond Gurême, internowany m.in. w Linas-Montlhéry, tak wspomina ten czas:

Handlarze obwoźni zgromadzili się w jednym z baraków. Były cztery rodziny: Delage, Toupin, Cortes i nasza rodzina [Gurême/Leroux] (…) W innych barakach zebrali Cyganów uważanych za „nomadów”, a czasami cudzoziemców. W rzeczywistości było wielu belgijskich sprzedawców koni, takich jak Boudin i Bourquin. Niektórzy nawet mieli antropometryczne zeszyty, jak Colombar.

Opis upamiętnienia

Pomnik umiejscowiony jest w północnej części placu dworcowego w Brétigny-sur-Orge.

Wykonany jest piaskowca. Nieregularny z tyłu, szlifowany ostrosłup osadzony jest na niewysokim postumencie. Na dwóch ścianach ostrosłupa wygrawerowane są nazwiska rodzin z dwustuosobowego transportu cygańskiego, który przybył do obozu w Linas-Monthléry. Na frontowej ścianie postumentu znajduje się cytat z Jeana Ferrata. Przed pomnikiem znajduje się osadzona bezpośrednio na ziemi płyta z piaskowca z inskrypcją memorialną.

W górnej części ostrosłupa zamontowano odlew z aluminium, przedstawiający ludzką postać, chłopca/mężczyznę, siedzącego na suchej gałęzi drzewa.

Autor pomnika, Jean-François Donati, przy jego kreacji współpracował z pacjentami oddziału psychiatrycznego, gdyż chciał, aby postać na pomniku byłą stworzona przez „ludzi, którzy znają cierpienie”. Następnie model postaci został odlany z aluminium i zamontowany w bryle pomnika.

Napisy

Fr.

Tablica osobna na ziemi

En mémoire des familles tsiganes et gens du voyage internées par l’Etat français sous l’occupation allemande à l’autodrome de Linas-Montlhéry du 27 novembre 1940 au 21 avril 1942

Tłum.

Pamięci rodzin cygańskich i ludzi podróżujących, internowanych przez rząd francuski w czasie okupacji niemieckiej na autodromie w Linas-Montlhéry od 27.11.1940 do 21.04.1942

Postument pomnika

Un jour futur puis des millions de jours / avancerai parmi des millions d’hommes / Brisant les murs de ce siecle trop lourd // (Jean Ferrat)

Tłum.

Przyszły dzień po milionie dni awansuje wśród milionów ludzi, przełamując jakże ciężkie mury tego stulecia (Jean Ferrat)

Pomnik: nazwiska

Nazwiska

Annies
Bischoff
Boudin
Bourouin
Carlos
Chatelain
Colombar
Cortes
Defrise
Delage
Demestre
Demeter
Dupont
Duval
Fascy
Gureme
Goman-Karpash
Gorman
Horneck
Joseph
Koyeuse
Le Courtes
Leroux
Lesseur
Locetta
Maitre
Modis
Patre
Petrebos
Poirier
Porado
Remia
Reudy
Schaynotz
Thodor
Toloche
Toupin
Vadoche
Viccini
Van Dermeulen