Stolberg (pomnik)

Tło historyczne

2 marca 1943 r. ze stacji w mieście Stolberg przetransportowano do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau 5 rodzin Sinti i Romów, w sumie 37 osób, wśród których było 20-23 dzieci. Najmłodszym z nich był Gustaw Wassilkowitsch, który w dniu deportacji nie miał nawet 2 lat.

Wszystkie trzy rodziny spotkał ten sam los, co rodzinę Georga Markowitscha. Georg urodził się w czerwcu 1940 r., zmarł trzy i pół roku później, w grudniu 1943 r. Jego ojciec nie żył już od 5 miesięcy, a 8-letni brat, Stefan, został zabity 7 miesięcy wcześniej. Matka Stefana zmarła miesiąc po swoim najmłodszym synu. Trzy siostry Georga zostały ostatecznie zabite w wieku 12, 17 i 20 lat – w marcu i kwietniu 1944 roku.

W 1995 r. przed stacją kolejową w Stolberg umieszczono drewniane koło, które symbolizowało pozbycie się z miasta 38 Romów. Były tam zapisane także ich nazwiska. Koło, jak się okazało, było upamiętnieniem tymczasowym. W 2010 roku stacja Stolberg, plac kolejowy i ulica Rhenaniastrasse zostały przebudowane, a pomnik usunięty – z powodu przegnicia materiału.

Nowy pomnik ku pamięci deportowanych i zamordowanych rodzin romskich został wzniesiony w roku 2013. Jest to kamienna stela o wysokości ok. 2,70 m, wykonana przez rzeźbiarza w kamieniu, André Hennekena ze Stolberg-Breinig.

Opis upamiętnienia

Kamienna stela zaprojektowana jest tak, aby wykorzystać powierzchnię każdej z 4 stron słupa. Od frontu znajduje się napis „Nie zapomnij” w języku romskim u góry – i po niemiecku na dole. Pomiędzy napisami wyciętymi na jaśniejszych pasach umieszczono napis po niemiecku, informujący o wydarzeniu, które upamiętnia pomnik.

Po bokach znajdują się odpowiednio: po lewej nazwiska Romów ze Stolberg wraz z datą urodzin i śmierci, po prawej tabliczki fundacyjne. Z kolei na ścianie tylnej znajduje się dodana w 2013 r. do pełnej nazwy Gruppe Z końcówka „przeciw zapomnieniu” (niem. Gegen das Vergessen).

Powierzchnia wokół steli wysypana jest drobnymi szarymi kamyczkami, a obrzeże uformowane na kształt okręgu – większymi białymi.

Napisy

Niem.

37 / Stolberger / Roma / wurden / won hier aus / am 2 März 1943 / mit der Bahn / nach / Auschwitz / zur Ermordung / deportiert.

Tłum.

Z tego miejsca 2 marca 1943 r. deportowano 37 Romów ze Stolberga do Auschwitz, na śmierć.

Nazwiska / daty

Rodzina Staniela Lassischa:

Staniel Lassisch, ur. 03.03.1905, zm. 29.06.1943

Żona Stana Lassischa, z domu Todorowitsch ur. 04.03.1907, zm. ??

i ich 5 dzieci:

Toni Lassisch, ur. 23.03.1939, zm. 11.05.1943

Dschuro Lassisch, ur. 28.04.1937, zm. ??

Petra Lassisch, ur. 2.06.1935, zm. 22.07.1944

Stefan Lassisch, ur. 30.05.1932, zm. 30.09.1943

Johann Lassisch, ur. 31.05.1925, zm. 04.04.1943

 

Petra Lassisch z d. Neditsch, ur. 15.12.1927, zm. ??

 

Rodzina Stojana Lassischa:

Stojan Lassisch, ur. 17.12.1908, zm. 22.05.1944

Żona Stojana Lassischa z domu Mitrowitsch, ur. 19.12.1908, zm.  ??

i ich 6 dzieci:

Mariza Lassisch, ur. 23.03.1939, zm. 02.05.1943

Johann Lassisch, ur. 12.02.1937, zm. 07.07.1943

Berta Lassisch, ur. 22.06.1935,  zm. 16.05.1944

Peter Lassisch, ur. 15.01.1933, zm. 20.06.1944

Stefan Lassisch, ur. 19.09.1931, zm. 1943

Stanko Lassisch, ur. 25.01.1929, zm. 01.03.1944

 

Petra Wassilkowitsch, ur. 07.04.1909, zm. 12.12.1943

Pero  Wassilkowitsch, ur. 04.03.1914, zm. ??

Gustav  Wassilkowitsch, ur. 08.09.1941, zm. 14.04.1943

Helene  Wassilkowitsch, ur. 1939, zm. 19.01.1944

Michael  Wassilkowitsch, ur. 21.11.1938, zm. 29. ? 1944

Karoline  Wassilkowitsch, ur. 25.06.1936, zm. ??

 

Rodzina Mitara Markowitscha

Mitar Markowitsch, ur. 15.01.188…?, zm. 02.07.1943

Żona, Anna Markowitsch z domu Staganos, ur. 07.03.1900, zm. 28.01.1944

i ich 5 dzieci:

Georg Markowitsch, ur. 12.06.1940, zm. 29.12.1943

Stefan Markowitsch, ur. 01.08.1934, zm. 01.05.1943

Helene Markowitsch, ur. 20.11.1932, zm. 13.04.1944

Maria Markowitsch, ur. 21.11.1927, zm. 14.03.1944

Stana Markowitsch, ur. 18.06.1924, zm. 14.03.1944

 

Wasso Jowanowitsch, ur. 07.08.1914, zm. 16.06.1943

 

Rodzina Lazara Todorowitscha

Lazar Todorowitsch, ur. 15.05.1910, zm. 1944

Żona Rosa Todorowitsch z domu Markowitsch, ur. 07.05.1914, zm. 29.11.1943

i ich 4 dzieci:

Stefan Todorowitsch, ur. 29.03.1940, zm. ??

Stana Todorowitsch, ur. 24.03.1937, zm. 10.05.1943

Anna Todorowitsch, ur. 17.04.1934, zm. 29.03.1943

Maria Todorowitsch, ur. 25.07.1932, zm. 29.11.1943

Data odsłonięcia

1995, nowy pomnik: 2.03.2013 (70. rocznica deportacji)

Artysta

André Henneken

Inicjator

Gruppe Z – „Zukunft ohne Fremdenhass, Faschismus und Krieg; gegen das Vergessen” (stowarzyszenie antyfaszystów ze Stolberg: „Grupa Z – Przyszłość bez ksenofobii, faszyzmu i wojny; przeciw zapomnieniu”; powstała z inicjatywy pokojowej grupy mieszkańców Stolberg)
VVN-BdA Aachen – Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes – Bund der Antifaschistinnen und Antifaschisten (stowarzyszenie antyfaszystów z Berlina, zał. w 1947 r.)

Adres

Gustav-Wassilkowitsch Platz (d. Plac Dworcowy), 52222 Stolberg, Niemcy

Lokalizacja

50°47’39.8″N 6°13’07.4″E
50.794389, 6.218722

Materiały

Gruppe Z: http://gruppe-z-stolberg.de/mahnmal_roma.html

VVN-BdA: https://vvn-bda.de/

Europäischer Kunsthof Stolberg: http://europischer-kunsthof-fzb.de/

Galeria

Dodaj komentarz