Wygwizdów (grób)
Tło historyczne
Nieopodal wsi Bystrzanowice do końca lat 70. XX w. znajdowała się leśna osada Wygwizdów, która składała się z kilku kominów.
W leśnej mogile spoczywa kilkuosobowa rodzina Cyganów, którzy zostali zamordowani w 1943 r. przez Niemców. Zabito ich w miejscu ich obozowania, na skraju nieistniejącej dziś osady Wygwizdów (z osady pozostały fundamenty kilku domów oraz krzyż). Według mieszkańców osada spaliła się za karę, że jej mieszkańcy zostali zmuszeni do współpracy z Niemcami przy zabiciu/pochowaniu Cyganów.
Według informatorów o tym, że Cyganie ukrywają się w lesie doniósł Niemcom stażysta-leśniczy. Zginęło kilkanaście osób, a 14-letni chłopiec, postrzelony w brzuch, jakimś sposobem uciekł. Doczołgał się do Sokolego Pola (2,5-3 km) i tam zmarł.Został pochowany osobno. Świadkowie widzieli pozostawione w obozowisku cyganów kotły i garnki (Kotlarze?), ale nie wiedzą, co się z nimi później stało.
Inny świadek, właściciel leżącego nieopodal miejsca zbrodni pola, widział, jak Niemcy przywieźli ciężarówką kilkuosobową grupę Cyganów (prawdopodobnie rodzinę), którą na miejscu rozstrzelali i pochowali.
W mogile cygańskiej lub jej okolicy prawdopodobnie pochowane są dwie różne grupy Cyganów – niewiadomego pochodzenia kilkuosobowa rodzina oraz kilkunastu Cyganów wędrownych, ukrywających się w lesie – być może Kelderaszy (kotlarzy). Ogółem – około/ponad 20 osób.
Mogiła cygańska niszczała aż do 2005 r., kiedy to, dzięki inicjatywie miejscowego przewodnika PTTK, Andrzeja Siwińskiego, który odnalazł ją na starych mapach turystycznych – została odnowiona przez Gminę Janów.
Opis upamiętnienia
Na skraju polany znajduje się niewielka mogiła, otoczona drewnianym płotkiem. Stoi na niej drewniany krzyż.
Napisy
brak
Data odsłonięcia
Gruntowny remont – 2005
Inicjator
Andrzej Siwiński, Gmina Janów
Lokalizacja
50°43’15.6″N 19°30’49.8″E
Materiały
Andrzej Siwiński, Uratowana leśna mogiła Cyganów, „Gazeta Częstochowska”, 16-22 lutego 2006, s. 4; on-line: http://www.sbc.org.pl/Content/131324/GazCzest_2006_R000_007_(741).pdf
Andrzej Siwiński, Przydrożna kronika Ziemi Czestochowskiej. Przewodnik rowerowy, Częstochowa 2009, t. I, s. 38; on-line: http://www.rowery.czestochowa.pl/wp-content/uploads/2015/09/przydrozna-kronika-ziemi-czestochowskiej-andrzej-siwinski.pdf
Galeria
