Wazka typu kantharos

Wazka typu “kantharos”, Korzec, ok. 1815 r., porcelana

Produkcja porcelany w Polsce rozpoczęła się stosunkowo późno, bo dopiero u schyłku XVIII wieku. Niewątpliwie przyczyniły się do tego tragiczne losy polityczne kraju, jak również opanowanie rynku polskiego przez doskonałe wyroby manufaktur zachodnioeuropejskich.
Pierwsze manufaktury polskie powstały w dobrach magnackich na wschodnich obszarach dawnej Rzeczypospolitej. Pierwsza z nich została założona z inicjatywy księcia Józefa Klemensa Czartoryskiego, stolnika litewskiego, w jego dobrach na Wołyniu, w Korcu, w 1784 roku.
Bogate złoża glinki kaolinowej w okolicach Korca, sprowadzenie znakomitych fachowców i zatrudnienie ich na kierowniczych stanowiskach (Franciszek i Michał Mezer), zadecydowały o wysokim poziomie artystycznym koreckich wyrobów, nastawionych głównie na produkcję naczyń stołowych. Kolejni, sprowadzenie z Francji fachowcy (Charles Louis Meraud i Petion), wprowadzili do produkcji nowe techniki zdobnicze (farby opalizujące, imitacje szylkretu i marmuru, złocenia).
W tarnowskiej kolekcji Korca liczącej 450 pozycji inwentarzowych, na szczególną uwagę zasługuje wazka typu „kantharos” wyprodukowana w manufakturze około 1815 roku. Forma przejęta z antyku, ukazuje półkuliste naczynie w środku bogato złocone. W widniejących na zewnątrz tarczach znajdują się monogramy Klementyny Czartoryskiej (córki założyciela manufaktury w Korcu – Józefa Klemensa) i jej męża księcia Eustachego Sanguszki, który w latach 1810-1817/18 był dyrektorem wytwórni w Korcu. Wazki tego typu, pełniły funkcje dekoracyjne, produkowane z okazji rocznic lub innych okoliczności. Wysoka jakość wyrobu, elegancja formy i dekoracji, świadczą o dobrym poziomie manufaktury w pierwszym 20. leciu XIX wieku. W polskich zbiorach muzealnych, podobna wazka znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie.
Na wielu naczyniach koreckich widnieje herb Sanguszków „Pogoń” na paludamencie, pod mitrą książęcą. Dzięki małżeństwu Eustachego Sanguszki, tak wiele naczyń posiada herb rodowy Sanguszków. Po drugiej wojnie światowej, w 1945 roku, kolekcja ta została przejęta do Muzeum w Tarnowie, bezpośrednio z pałacu w Gumniskach, ostatniej siedziby książąt Sanguszków.

Barbara Bułdys
Muzeum Okręgowe w Tarnowie