Beek (pomnik, Stegen)
ZDJĘCIA POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW RODZINY TU: http://www.beeksverleden.nl/2e_wereldoorlog/het_verhaal_van/de_zigeneurfamilie_franz.html
Tło historyczne
Rodzina cygańska z Beek była rodziną koczowników, podróżujących po jarmarkach z teatrem lalkowym. Ojciec, Johann, grał na skrzypcach i sprzedawał drobiazgi; wcześniej całe życie trudnił się handlem końmi. Rodzina składała się z rodziców, Johanna i Ernestine Franz, który w czasie okupacji mieli ponad 60 lat, oraz z ich dzieci: czterech synów (Luitza, Hansa, Peppiego i Eifa) i trzech córek (Zilla, Medi i Buntla). Mieszkali z przyczepami kempingowymi w miejscu, które gmina wyznaczyła im przed wojną. Wszystkie dzieci miały od 30 do 15 lat. Najstarszy syn, Manella, był żonaty z Holendrką i miał już dwoje dzieci. Mieszkał osobno, w miejscowości Kloostersteeg.
Kiedy w Holandii zaczęto wprowadzać restrykcje dla poruszających się grup cygańskich, Johann Franz osiedlił się w 1943 r. w pustym domu w Bocholtz. Kiedy musieli opuścić to miejsce – wrócił do Beek, gdzie wynajął łąkę na obozowisko, tzw. pole Kattewei.
W 1944 r. najstarszy syn Johanna mieszkał już z własną rodziną osobno, Udało się mu uniknąć aresztowania podczas ogólnokrajowego „nalotu” na Cyganów, który miał miejsce 16 maja 1944 r. tylko dlatego, że uciekł przez okno w czasie, gdy policjantów zatrzymywała jego holenderska żona Agnes. Do końca wojny ukrywał się w szopie, być może także przebywał w Belgii.
Burmistrz Beek, należący do rodzimej partii narodowych socjalistów, wysłał dwóch policjantów, aby pochwycili rodzinę Franzów i przetransportowali ich do obozu Westerbork, skąd, wraz z innymi, 19 maja 1944 r. wyjechali do Auschwitz. Rodzice zostali wysłani do komór gazowych podczas likwidacji Zigeunerfamilienlager w Birkenau, w nocy z 31 lipca na 1 sierpnia. Ich dzieci zostały przetransportowane do obozów pracy.
Bracia Hans i Peppi zmarli w Buchenwaldzie, Buntla, najstarsza córka, zmarła w Ravensbrück. Luitze zmarł w Sachsenhausen. Z obozów wróciła trójka najmłodszych: córki Zilla i Medi oraz syn Eifa.
Opis upamiętnienia
W pobliżu budynku nr 60 przy ulicy Stegen w Beek, tuż obok jednej z bram do cmentarza – ale również w pobliżu łąki Kattewei, gdzie obozowali Franzowie, znajduje się pomnik, poświęcony deportacji rodziny Franzów z Beek do Auschwitz. Pomnik ma kształt płyty (postawionej pionowo), której górną część stanowi rzeźba, przedstawiająca cygańską „scenkę rodzajową”: mężczyzna grający na skrzypcach, obok, pod rozłożystym drzewem dwie tańczące dziewczyny. Po lewej stronie widoczne wejście do cygańskiego wozu, przedstawione bardzo symbolicznie: drzwi są również otworem w kamieniu, po schodach można wejść do wozu, który jednocześnie rozmywa się – dla patrzącego – gdzieś w górze…
Napisy
- pomnik
Nider.
Wij lieten / hen gaan
Tłum.
Pozwoliliśmy im odejść
- Bruk
Nider.
Deportatie / Familie Franz / 16 mei / 1944 / naar / Auschwitz
Tłum.
Deportacja rodziny Franz – 16 maja 1944 do Auschwitz
Data odsłonięcia
16.05.1993
Artysta
Mathieu van Kampen, rzeźbiarz, ksiądz (zob. też: https://www.youtube.com/watch?v=GSKrILc0WBc)
Inicjator
Miasto Beek
Adres
Po przeciwnej stronie ul. Stegen od szkoły podstawowej „De Kring”, przy jednej z bram do cmentarza; w pobliżu Kattewei
Stegen 60, 6191 TT Beek, Holandia
Lokalizacja
50°56’16.3″N 5°47’57.4″E
Materiały
http://www.beeksverleden.nl/2e_wereldoorlog/het_verhaal_van/de_zigeneurfamilie_franz.html
http://wehrung.nl/PROJ/WV-KLOOSTERSTEEG.html
Galeria
http://www.beeksverleden.nl/2e_wereldoorlog/plekken_van_herinnering/zigeunermonument.html
