Köln (tablica, szlak, Auenweg)
Tło historyczne
Tablica, upamiętniająca ofiary nazizmu, deportowane z terenu Nadrenii mieści się nieopodal wejścia do tunelu, prowadzącego do stacji kolejowej: Köln Messe/Deutz. Aby uzyskać połączenie dworca z mostem Hohenzollernów wybudowano wysokie platformy. Jedna z nich, nazywana Deutz-Tief, była miejscem szczególnym, bo stąd właśnie 1940-44 r. odbywały się deportacje do obozów koncentracyjnych.
Dziś Köln Messe/Deutz jest stacją m.in. pociągów intercity express; przeznaczona przede wszystkim dla osób, które przyjeżdżają tutaj ze względu na targi kolońskie. Hale wystawiennicze i targowe, tzw. Koelnmesse (zob. http://www.koelnmesse.com/ ), mieszczą się tam od 1924 r. Część zabudowań Targów w Kolonii – do 1945 r. służyła za obóz, przy czym dokładne określenie gdzie mieściła się część dla jakiego rodzaju więźniów oraz na jakiej podstawie ich przetrzymywano, w jaki sposób karano, do jakiej pracy zmuszano – jest komplikowane nawet dla badaczy niemieckich. Mieściła się tam bowiem pewnego rodzaju sieć więzień, miejsc odosobnienia, obozów, rozmaicie nazywanych i rozumianych. Obóz Deutzer był „częścią kompleksu więzień i magazynów (…), którego myląca różnorodność i różnorodność funkcji utrudnia ich terminologiczną i obiektywną demarkację” (Schwering, 1988).
Tablica wmurowana w ścianę upamiętnia wiele deportacji z dworca Köln-Deutz. Część z nich stanowiły pociągi specjalne, obsługujące KL Buchenwald.
W maju 1940 roku na podstawie list deportacyjnych ponad 1000 Cyganów z Nadrenii zostało uwięzionych w hali wystawowej Deutz. Zostali tam „zdezynfekowani” i zarejestrowani przez odciśnięcie pieczęci z numerem ich transportu na skórze. Między 16 a 21 maja 1940 r. systematycznie udawali się na stację Deutz-Tief, gdzie były już gotowe składy towarowe. Schody, przy których wmurowano tablicę upamiętniającą – nazwano „schodami łez”. Była to pierwsza systematyczna deportacja i jednocześnie rodzaj próby sprawności przed deportacją 11 000 Żydów.
Trzy płyty chodnikowe z zatopionym mosiężnym napisem to z kolei projekt „Szlaku Pamięci” Guntera Demniga, znanego z tzw. Kamieni Pamięci (potykaczy). W 1990 roku na długości 10 km w poprzek miasta, tj. między gettem cygańskim Bickendorf a stacją Deutz-Tief położył on „wstęgę” (Stolperstelle), składającą się z takich właśnie, odróżniających się kolorem, szarych płyt chodnikowych, a na każdym odcinku znajduje się ten sam napis „Maj 1940 – 1000 Romów i Sinti”. Okazją była 50. rocznica deportacji Cyganów z Kolonii.
Opis upamiętnienia
Tablica z czerwonego piaskowca umieszczona jest na ścianie oddzielającej chodnik i przystanek przy Auenweg – i perony, mieszczące się powyżej. Tablica umieszczona jest nieopodal wejścia do tunelu, prowadzącego do stacji kolejowej: Köln Messe/Deutz.
Część upamiętnienia stanowią także tablice, umieszczone w chodniku, blisko tablicy naściennej. W chodniku równolegle do podziemnego przejścia – podmieniono trzy płyty, zamieniając je na odróżniające się kolorem od pozostałych (szare). W betonie tych płyt zalano mosiężne litery, składające się na napis: „—— MAI 1940 – 1000 ROMA UND SINTI –”. Tuż pod tablicą naścienną znajduje się także umieszczona pomiędzy płytami chodnikowymi metalowa tablica z napisem „NIE WIEDER // NE 1993” (‘Nigdy więcej / 1993’)
Napisy tylko w jęz. niemieckim
Napisy
Tablica naścienna, niem.
AN / DIESER STELLE / WAR DER AUFGANG ZUM / BANHOF DEUTZ-TIEF. VON HIER AUS / WURDEN 1940/41 MEHR ALS 1500 SINTI / UND ROMA UND SEIT 1941 ÜBER 11000 JUDEN / IN KONZENTATIONSLAGER DEPORTIERT. / ZUDEM WURDEN DIE HÄFTLINGE DES MESSELAGERS / DEUTZ HIER AN-UND ABTRANSPORTIERT. ÜBER DIESE TREPPE GINGEN VIELE MENSCHEN. // IN DEN TOD
Tłum.
Tutaj znajdowało się wejście do stacji Deutz-Tief. Z tego miejsca w 1940/41 ponad 1500 Romów i Sinti, a od 1941 ponad 11000 Żydów – zostało deportowanych do obozów koncentracyjnych. (…) Wielu ludzie przeszło tymi schodami – na śmierć.
Data odsłonięcia
9.03.1990, 1993
Artysta
m.in. Gunter Demnig
Inicjator
Urząd Miasta Kolonia
Adres
- Tablica naścienna: Auenweg, dworzec kolejowy (nad schodami do podziemnego), 51063 Köln, Niemcy
- Projekt Guntera Demniga – lokalizacje na trasie od Bickendorf do Köln Messe/Deutz:
- Venloer Straße / Höhe Matthias-Brüggen Straße
- Venloer Straße / vor dem Bezirksrathaus
- Venloer Straße / vor St. Joseph
- Venloer Straße / Höhe Piusstraße
- Venloer Straße / Höhe Hans-Böckler-Platz
- Friesenplatz / Westseite
- Friesenplatz / Ostseite
- Zeughausstraße / vor dem Regierungspräsidium
- Zeughausstraße / am Stadtmuseum
- Appellhofplatz / vor dem EL-DE-Haus
- Dom-Westseite / vor den Stufen zur Domplatte
- Von dem Anfang der Hohenzollerbrücke Rathausplatz / vor dem Eingang zum historischen Rathaus
- Heumarkt / im Aufgang zur Deutzer Brücke (diese Platte ist nach Straßenbaumaßnahmen verschwunden!)
- Bobstraße / vor dem Haus 6-8
- Agrippastraße / Ecke kleiner Griechenmarkt
- Agrippastraße / Ecke Kämmergasse
- Waidmarkt / vor dem Polizeipräsidium
- Deutz / Rampe Deutzer Brücke
- Deutz / Rampe Hohenzollernbrücke
- Deutz / Auenweg, vor dem Bahnhof Deutztief
- Bahnhof / ehemalige Verladerampe
- Auenplatz / vor dem Messegelände
Wykaz za: http://gedenkorte.sintiundroma.de/index.php?ortID=46
Lokalizacja
Tablica znajduje się po przeciwnej stronie torów w stosunku do Ottoplatz.
50°56’30.0″N 6°58’25.4″E
50.941667, 6.973722
Materiały
„Bahnhof Köln Messe/Deutz”. In: KuLaDig, Kultur.Landschaft.Digital. URL: https://www.kuladig.de/Objektansicht/O-13288-20110714-2 (Abgerufen: 18. Januar 2018)
„Messelager Deutz”. In: KuLaDig, Kultur.Landschaft.Digital. URL: https://www.kuladig.de/Objektansicht/O-19831-20111107-4 (Abgerufen: 18. Januar 2018)
„Pomnik ofiar obozu Messager Deutz”. W: KuLaDig, Kultur.Landschaft.Digital. URL: https://www.kuladig.de/objectview/O-127170-20150602-3 (dostęp: 18 stycznia 2018 r.)
http://gedenkorte.sintiundroma.de/index.php?ortID=48
Puvogel, Ulrike/Stankowski, Martin: Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, 2., überarb. und erw. Auflg., Band I, Bonn 1995, S. 570.
Schwering, Markus (1988), In den Klauen der Gestapo. Tagebuchaufzeichnungen der Jahre 1944-1945 (hrsg. und kommentiert von Markus Schwering). Köln.
Galeria
