Nordhausen – Mittelbau-Dora
Tło historyczne
Obóz pracy Mittelbau-Dora (Arbeitslager Dora, Konzentrationslager Mittelbau-Dora) – niemiecki obóz koncentracyjny, założony w pobliżu Nordhausen (Turyngia, Niemcy). Obóz uruchomiono w sierpniu 1943 jako podobów Buchenwaldu. Został założony w celu dostarczenia niewolniczej siły roboczej dla pobliskiej olbrzymiej podziemnej fabryki zbrojeniowej Mittelwerk, działającej w tunelach dawnej kopalni gipsu i mającej dostarczyć pociski rakietowe ziemia-ziemia (V2) przeciw aliantom.
W sierpniu 1943 r. do Dory przybył transport więźniów z Buchenwaldu, których zadaniem było odbudowanie podziemnych fabryk i montaż rakiet V2. W następnych miesiącach przybywały następne, m.in. tysiące Cyganów z Auschwitz-Birkenau „na wyniszczenie pracą” w Mittelbau-Dorze. Od października 1944 Dora działała już jako samodzielny obóz, mając pod sobą sieć mniejszych podobozów. Mordercze tempo pracy powodowało, że ludzie padali, a niezdolnych do pracy wysylano do obozów śmierci – z powroten do Auschwitz-Birkenau lub do Majdanka. W marcu 1945 zaczęto ewakuację obozu z powodu zbliżającego się frontu, m.in. organizując marsze śmierci, prowadzące głównie do Bergen-Belsen. W Mittelbau-Dora przebywało ok. 60 000 więźniów. Amerykańskie wojska w dniu wyzwolenia znalazły w obozie ok. 700 osób.
Do Miejsca Pamięci i Muzeum Mittelbau-Dora prowadzi jeden z tuneli, zbudowanych przez więźniów. Oba zostały one wysadzone w 1947 r., jeden z nich odbudowano na potrzeby muzeum.
Opis upamiętnienia
W 2008 r. w Muzeum dawnego obozu Mittelbau-Dora zaprezentowano czasową ekspozycję, poświęconą zagładzie Romów i Sintów – zob. też: https://www.buchenwald.de/en/903/
Aktualnie na terenie KL Mittelbau-Dora znajdują się dwie tablice, upamiętniające Cyganów. Są to: tablica ogólna, znajdująca się na placu memorialnym, u stóp krematorium, obok pomnika. Tablica wymienia 47 narodowości (oraz bezpaństwowców), których przedstawiciele byli więzieni w obozie, w tym osobno Romów i Sintów. Druga tablica znajduje się kilka metrów dalej i poświęcona jest wyłącznie upamiętnieniu persekucji, które spotkały w czasie II wojny światowej Romów i Sintów.
Napisy
- Tablica ogólna wymienia następujące narodowości:
Albańczycy, Algierczycy, Belgowie, Bośniacy, Brytyjczycy, Bułgarzy, Duńczycy, Niemcy, Estończycy, Finowie, Francuzi, Grecy, Hindusi, Irańczycy, Włosi, Żydzi, Jugosławianie, Chorwaci, Łotysze, obywatele Liechtensteina, Litwini, Luksemburczycy, Marokańczycy, Meksykanie, Czarnogórcy, Holendrzy, Norwedzy, Austriacy, Polacy, Portugalczycy, Romowie, Rumuni, Rosjanie, Szwedzi, Szwajcarzy, Serbowie, Sinti, Słowacy, Słoweńcy, Hiszpanie, bezpaństwowcy, Czesi, Turcy, Tunezyjczycy, Ukraińcy, Węgrzy, Amerykanie (USA), Białorusini
- Tablica cygańska (języki niemiecki, romski, angielski):
Zum Gedenken an die Sinti und Roma, / die zwischen 1933 und 1945 / dem Völkermord zum Opfer fielen. // I Rikerpaske ap u Sinti de Roma, / mare Mulenge gei weian maschke / 1933 de 1945 mardo / an u Manuschengromarepen. // In commemoration of the Sinti and Roma / who fell victim to genocide between / 1933 and 1945
(Dla upamiętnienia Sinti i Romów, którzy stali się ofiarami ludobójstwa w latach 1933 do 1945)
Data odsłonięcia
Po 1990 [? – NG]
Adres
KZ-Gedenkstätte Mittelbau-Dora
Kohnsteinweg 20, 99734 Nordhausen, Niemcy
+49 3631 495820
Lokalizacja
51°32’12.8″N 10°44’54.3″E
Materiały
Endlich, Stefanie/Goldenbogen, Nora/u. a.: Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, Band II, Bonn 1999, S. 859-866
Sinti und Roma exhibition –> ZOB. TUTAJ
Galeria
