Nowodwór-Ułęż (pomnik)
Tło historyczne
W czasie okupacji na terenie lotniska koło miejscowości Nowodwór Niemcy rozstrzelali grupę Romów liczącą ponad 40 osób. Wedle różnych relacji była to grupa rodzinna muzykantów, których Niemcy „zaprosili” z pobliskiego getta w Mińsku Mazowieckim, aby zagrali w niemieckich koszarach. Ponoć ukradli ze stawu ryby, za co spotkała ich wszystkich śmierć. Inna wersja mówi, że zamordowano wówczas Romów pracujących na lotnisku. Najprawdopodobniej odbyły się tu dwie egzekucje, może więcej? Mordy te miały miejsce w latach 1941-1943.
Opis upamiętnienia
Staraniem prezesa oddziału niemodlińskiego Stowarzyszenia Romów w Polsce Tadeusza Winczewskiego oraz okolicznych mieszkańców, na skraju byłego lotniska stanął pomnik upamiętniający ofiary niemieckich egzekucji. Autorami projektu pomnika jest małżeństwo artystów, Teresa i Tadeusz Zomerowie. 27 października 2009 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia obelisku, w której udział wzięli przedstawiciele władz państwowych (z Kancelarii Prezydenta RP), samorządowych (wojewoda lubelski) i kościelnych (biskup diec. lubelskiej). Do pomnika prowadzi brukowana otoczakami ścieżka, z takichże otoczaków wzniesiony jest na jej końcu krzyż, wyrastający zza granitowej płyty, na której umieszczono dwujęzyczny – polski i romski napis.
O kamień oparto drewniane koło od wozu, barwami nawiązujące do kolorów romskiej flagi. Bliżej drogi stoi mniejszy granitowy kamień z napisem.
Napisy
Płyta:
W tym miejscu / hitlerowscy oprawcy dokonali / zbiorowej egzekucji na Romach. / Zginęli oni – mężczyźni kobiety i dzieci / tylko dlatego, że urodzili sie Romami.
Dre dawa śteto sasytka chyria manusia / kerde baro zamarybenpe Romende. / Ćine one zamarde murśa dziuwla i ćchawore – / dałeske kaj łocine Romenca.
Kamień:
Pomnik ten upamiętnia / zbrodnie, jakie naziści niemieccy dokonali na Romach na terenie / Lubelszczyzny podczas II wojny światowej.
Data odsłonięcia
27 października 2009
Artysta
Teresa i Tadeusz Zomerowie
Inicjator
Tadeusz Winczewski
Galeria
