Zasław (pomnik)

Tło historyczne / napisy

U stóp wzgórza, sąsiadującego z obozem pracy w Zasławiu i będącym jednocześnie miejscem tragicznej śmierci wielu osób, znajduje się tablica informacyjna, sama będąca w pewnym sensie upamiętnieniem (także przy niej w rocznice wydarzeń i wspomnienie zmarłych – odwiedzający kładą kwiaty i znicze).

Tablica u stóp wzgórza

TABLICA PAMIĘCI POMORDOWANYM

1940 – 1949
ZIEMIA TEJ GÓRY JEST PRZESIĄKNIĘTA KRWIĄ
I ZAWIERA PROCHY TYSIĘCY MIESZKAŃCÓW
NASZEGO KRAJU: ŻYDÓW, ROMÓW I POLAKÓW
POMORDOWANYCH W LATACH 1940 – 1949,
OFIAR NAZISTOWSKICH ZBRODNIARZY W OKRESIE
HITLEROWSKIEJ OKUPACJI. JEST GROBEM I
POMNIKIEM NARODOWYM. W ROKU 1941 UTWORZONO
W ZAKŁADZIE NA TERENIE FABRYKI GETTO DLA
ŻYDÓW I CYGANÓW Z MIAST I OKOLIC SANOKA,
RYMANOWA, BRZOZOWA, KROSNA, JASŁA, USTRZYK,
CHYROWA I SŁOWACJI W CELU MARTYROLOGII
I EKSTERMINACJI. ROZSTRZELIWANIA ŻYDÓW BYŁY
PLANOWANE, SYSTEMATYCZNE I ODBYWAŁY SIĘ
U PODNÓŻA TEJ GÓRY ORAZ NA GÓRZE OBOK
CMENTARZA, GDZIE BYLI GRZEBANI.
OSTATECZNA LIKWIDACJA GETTA NASTĄPIŁA
W 1943 ROKU, ZGINĘŁO TU OKOŁO
17 TYSIĘCY LUDZI. W PRZEWAŻAJĄCEJ
WIĘKSZOŚCI ŻYDÓW. W ROKU 1943 OKUPANT
HITLEROWSKI W CELU ZATARCIA ZBRODNI
LUDOBÓJSTWA, PRZED OPUSZCZENIEM KRAJU
DOKONAŁ EKSHUMACJII KREMACJI ZWŁOK
W KREMATORIUM PRZEWOŹNYM.

TABLICE TĄ POSTAWIONO W 50-LECIE
LIKWIDACJI GETTA DLA UTRWALENIA PAMIĘCI
I PRZESTROGI PRZYSZŁYCH POKOLEŃ.

ODDAJMY CZEŚĆ ZMARŁYM TRAGIZNIE I USZANUJMY
MIEJSCE UŚWIĘCONE KRWIĄ POMORDOWANYCH.

Opis upamiętnienia

Na wzgórzu (do końca dojeżdża się drogą w kierunku cmentarza) znajduje się parking z tablicami informacyjnymi. Z parkingu świeżo odremontowane schodki wioda do placu centralnego, na którym od 1963 r. roku mieści się pomnik, wcześniej zaś znajdowały się doły z setkami zamordowanych Żydow, Polaków, Łemków (Rusinów) i Cyganów.

Teren na tej wielkiej mogile jest wyrównany, a do pomnika wiedzie szeroki, brukowany betonem chodnik. Sam pomnik ma formę kamiennej ściany, na której zwieńczeniu znajdują się postaci dwóch osób. Przedstawienie dwóch więźniów jest niezwykle konturowe, bowiem ukształtowani są z grubych, stalowych, pogiętych prętów. Sprawiają wrażenie uciekających przez mur.

Na pomniku znajduje się odlana ze stopu metalu tablica, na której nie ma szczegółowej informacji o cygańskich ofiarach.

Fundatorem pomnika jest sanocki oddział ZBoWiD (Związek Bojowników o Wolność i Demokrację).

Napisy

Pomnik:

– W HOŁDZIE – / POMORDOWANYM W LATACH OKUPACJI / OFIAROM HITLEROWSKIEGO BARBARZYŃSTWA / OBELISK TEN W MIEJSCU KAŹNI / ZBUDOWAŁO KOŁO / ZBoWiD PRZY SFA W SANOKU // GRUDZIEŃ 1963