Bayreuth (tablica)
Tło historyczne
Przed wybuchem II wojny światowej w miejscowości Bayreuth było zarejestrowanych 15 Sinti, m.in. bracia Max (ur. 1899) i Wilhelm (ur. 1901) Rose, zamieszkujący na Frauengasse 6. W 1941 r. Max Rose został aresztowany i wywieziony do obozu Ravensbrück (chociaż miejsce znane było jako obóz kobiecy to na jego terenie znajdował się wydzielony odcinek dla więźniów płci męskiej), a 3 listopada przewieziono go do KL Dachau. W kartotece pod datą 18 listopada widnieje przy jego nazwisku adnotacja „martwy”. Wilhelm Rose trafił do Dachau 29 stycznia 1943 r., a zmarł tego samego roku, 14 kwietnia. Z całej społeczności w Bayreuth tylko ich losy udało się poznać historykom, choć postawienie pomnika poprzedziły ponad dwuletnie badania archiwalne.
Na datę odsłonięcia pomnika wybrano 16.12.1999, tj. 57. rocznicę podpisania przez Heinricha Himmlera tzw. Auschwitz-Erlass (‘Dekretu Auschwitz’), który nakazywał deportację i eksterminację wszystkich niemieckich Romów i Sintów.
Opis upamiętnienia
Na miejsce pomnika wybrano niewielki plac przy ruchliwej ulicy, nieopodal wyjścia podziemnego z dworca głównego. Tędy bowiem przebiegała ostatnia droga Bayreuther Sinti – z miasta na kolejową stację towarową.
Tablica została wykonana jako odlew z brązu (miejscami zaśniedziały), osadzony na niewysokim postumencie betonowym. Dolna część steli ledwie wystaje ponad wysokość trawy, górna znajduje się wyżej, co ułatwia czytanie; niewielkie rozmiary pomnika mogą utrudnić jego odnalezienie. Charakterystyczne, że stela znajduje się z prawej strony pod starym, rozłożystym dębem; za nim przedwojenny budynek (szkoły?) z okiennicami. Aktualnie znajduje się tam biuro doradcy podatkowego Wolfganga Morzodko.
Napisy
Niem.
Zum Gedenken / an die / während der Nationalsozialistischen Gewaltherrschaft / deportierten und ermordeten / Bayreuther Sinti. // Stadt Bayreuth
Jęz. polski
‘Dla upamiętnienia Sintów z Bayreuth, deportowanych i zamordowanych w czasie narodowo socjalistycznej tyranii. Miasto Bayreuth’
Data odsłonięcia
16.12.1999
Inicjator
Stowarzyszenie Verband Deutscher Sinti und Roma
Landesverband Bayern & die Stadt Bayreuth (Stowarzyszenie Bawarii i miasto Bayreuth)
Adres
Przed budynkiem z okiennicami, po prawej od wyjścia z tunelu dworcowego
Markgrafenallee 1, 95448 Bayreuth, Niemcy
Lokalizacja
49°56’58.8″N 11°34’52.4″E
49.949667, 11.581222
Galeria
