Darmstadt (pomnik, Grosse Bachgasse)
Opis upamiętnienia
Pomnik postawiony został w miejscu, gdzie przed wojną żyła największa grupa rzemieślników i robotników – Cyganów. Jest wykonany ze stali cor-ten i przybrał postać klina. Po jego jednej stronie znajdują się panele, przypominające ciemne, zasłonięte lub wygaszone na zawsze okna, a każde z nich jest podpisane nazwiskiem: Sophie Gärtner, Elizabeth Lehmann, Martin Wick, Alwine Keck. Przy szczycie pomnika projektanci przytaczają historię Romów i Sinti z Darmstadt. Po drugiej stronie pomnika, od strony Domu Justusa Liebiga – znajdują się tylko dwa „okna”. Są one wykonane z białej płyty kamiennej i symbolizują teraźniejszość. Poza napisami (tylko w jęz. niemieckim) na pomniku, cała instalacja opatrzona jest także niewielką tabliczką mosiężną w prawym rogu bruku, informującą, że pomnik znajduje się na Trasie Historycznej 1939-45 Miasta Darmstadt.
Napisy
Niem.
Hier in der ehemaligen / Brandgasse wie auch / in anderen Straßen der / Altstadt wohnten bis / März 1943 viele / Sinti Familien. / Auf der Grundlage des / Auschwitz Erlasses / wurden am 15.6.1943 / fast alle Darmstädter / Sinti wegen ihrer / ethnischen Zugehörigkeit / in das Vernichtungslager / Auschwitz-Birkenau / deportiert. / Nach der letzten / Tötungs-Selektion / am 2.8.1944 wurden die meisten / Darmstädter Sinti in der / Nacht auf den 3.8.1944 / ermordet. // Insgesamt fielen dem / nationalsozialistischen / Völkermord über 500.000 / Sinti und Roma zum Opfer. // Den Toten zum Gedenken, / den Lebenden zur Mahnung. / Darmstadt, 15. März 1997
Tłum.
Tutaj, na dawnej Brandgasse i innych ulicach starego miasta do marca 1943 r. mieszkało wiele rodzin Sinti. Na podstawie Dekretu Auschwitz (Auschwitz-Erlass) prawie wszyscy Sinti z Darmstädt ze względu na swoje pochodzenie etniczne zostali deportowani do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Po ostatniej selekcji w dniu 2.08.1944 większość została zamordowana w nocy 2/3.08.1944 r. Ogółem ponad 500 000 Romów i Sinti padło ofiarą ludobójstwa dokonanego podczas narodowego socjalizmu. Pamięci zmarłych i dla upomnienia żyjących. Darmstadt, 15.03.1997.
Oraz tabliczki pod oknami – nazwiska i cytaty:
Sophie Gärtner
Im einzelnen kann man / das gar nicht erzählen, so furchtbar ist / das. Vater, den hat die SS erschlagen.
Tłum.
‘Nie można opowiedzieć szczegółów, tak jest to straszne. Ojcze, SS ją zabiło.’
Elizabeth Lehmann
Mein Bruder hat sich gestellt, / um nach Auschwitz zu kommen. Aber / retten konnte er Vater und Mutter nicht.
Tłum.
‘Mój brat poprosił, aby mógł jechać do Auschwitz. Ale nie uratował ani ojca, ani matki.’
Martin Wick
Ich kann nur das wenige erzählen. Sonst / kann ich damit nicht leben. Mein jüngster / Bruder war erst zwei Monate alt, als er…
Tłum.
‘Mogę powiedzieć tylko to. W przeciwnym razie nie mógłbym z tym żyć. Mój młodszy brat miał dwa miesiące, kiedy…’
Alwine Keck
Es gibt da Erinnerungen, / die sind jenseits von erzählen. Meine / Geschwister sind alle vwergast worden.
Tłum.
‘Są wspomnienia, których nie da się opowiedzieć. Całe moje rodzeństwo zostało zagazowane.’
Po stronie teraźniejszości: rom.
Martin Wick
Anno Darmstadt, hums me bale kehre. / Heu jon mensa bale grena hie ga mischto.
Alwine Keck
Mer gelde immer noch net, odder / schon wider net als Darmstädder.
Data odsłonięcia
15.03.1997
Artysta
Bernhard & Meyer
Inicjator
Stowarzyszenie Niemieckich Sinti i Roma Landesverband Hessen e.V.
Adres
Große Bachgasse 2, 64283 Darmstadt, Niemcy
Lokalizacja
Przy Domu Justusa Liebiga
49°52’17.0″N 8°39’27.7″E
49.871374, 8.657704
Materiały
http://gedenkorte.sintiundroma.de/index.php?ortID=13
Galeria
