Flossenbürg (elementy wystawy) • NA BISTER

Tło historyczne

Opis upamiętnienia

Stała wystawa „Obóz koncentracyjny Flossenbürg 1938-1945” mieści się w budynku dawnej łaźni/pralni obozowej. Romowie i Sinti pojawiają się na wystawie głównej trzykrotnie. Po pierwsze, w części ogólnej na dole, pośród innych narodowości wymienieni są na osobnej tablicy Romowie i Sini wraz z bardzo skrótową informacją o zakwalifikowaniu ich przez Ustawy Norymberskie jako przedstawicieli „rasy obcej” (na tablicy jest: „alien race” (!)); dalej o deportacjach i masowej śmierci m.in. w KL Auschwitz-Birkenau.

Na tej samej tablicy przedstawiona jest sylwetka Stojana Lassischa, bośniackiego Roma, którego rodzina wyemigrowała do Niemiec w czasie I wojny światowej. 2 marca 1943 r. wraz z całą rodziną został deportowany do KL Auschwitz-Birkenau, gdzie większość rodziny zmarła z powodu chorób lub została zagazowana. Sam Stojan znalazł się w grupie Romów i Sinti, zakwalifikowanych jako „zdolni do pracy” i przywiezionych z Auschwitz do KL Flossenbürg 27 maja 1944 r. Zmarł tutaj siedem miesięcy później.

Po drugie – nieopodal planszy ze Stojanem Lassischem znajduje się wydzielona przestrzeń, w której można usiąść i postudiować dzieje przedstawicieli poszczególnych narodów, więzionych w obozie. Na „Regale Pamięci” ustawiono księgi poświęcone wybranym, znanym z nazwiska i historii, więźniom obozu, opisanym wedle narodowości. Spośród Romów odnajdujemy tutaj historie ocalonych: Jacoba „Johna” Bambergera (boksera; jednego z 44 Sintów, na których dokonywano eksperymenty medyczne w KL Dachau), Hermanna Herzberga (jeden ze strajkujących w 1980 r. w Dachau), Luise Mai (jedna z 39 cygańskich dzieci, które zostały wywiezione z sierocińca w Mulfingen 1938-44; tylko czwórka, wśród nich Luise – przeżyła) i Anna Mettbach.

Trzeci element to prezentacja filmowa dotycząca strajku głodowego, który przeprowadzili Sinti i Romowie w dawnym obozie Dachau w roku 1980. Kilkunastu działaczy cygańskich, m.in. Rudko Kawczyński (Polski Rom), Hermann Herzberg (więzień obozów Flossenbürg, Dachau, Bergen-Belsen), Romani Rose (lider Dokumentations- und Kulturzentrum Deutscher Sinti und Roma, najważniejszej niemieckiej organizacji cygańskiej) – żądało oficjalnego uznania Romów i Sintów za ofiary narodowego socjalizmu. To wydarzenie traktowane jest dziś przez badaczy tematu jako pierwszy akt upamiętnienia romskich ofiar II wojny światowej, jak również jeden z pierwszych i najważniejszych momentów w budowaniu nowoczesnej tożsamości romskiej.