Gießen (stolperstein Klein)
Zob. Też. Gießen (stolpersteine Mettbach)
Tło historyczne
Ostatnie mieszkanie, w którym żyła rodzina Ferdinanda Kleina (rodzina Jeniszów) przed wojną, mieściło się pod adresem Löwengasse 23. Dziś mniej więcej w tym miejscu znajduje się sklep, dlatego podjęto decyzję, że stolperstein zostanie umieszczony przed innym budynkiem, na którego miejscu po wojnie mieszkała część rodziny Kleinów.
Ferdinand był sprzedawcą obwoźnym – w drodze od maja do października. Pierwszy raz został resztowany – jako więzień polityczny – w 1934 r. Trafił do obozu Osthofen k. Wormacji. Miał wówczas 20 lat. Po zwolnieniu z obozu wrócił do rodziców, do Gießen, jednak w 1938 r. ponownie aresztowano go razem z dwoma krewnymi, którzy nie byli Jeniszami. Krewni zostali wypuszczeni, a Ferdinand trafił do obozu Sachsenhausen. W kwietniu 1941 r. został zwolniony z obozu. Podobno stało się to dlatego, że prosił o miłosierdzie dla jego matki. Kiedy wrócił został nawet wcielony do Wehrmachtu, ale zwolniono go ze służby, jako tzw. „hybrydę cygańską”. 16 marca 1943 r. wraz z całą 14-osobową rodziną, w większości dziećmi i młodzieżą – został aresztowany i wywieziony pierwszym transportem do KL Auschwitz. Ferdinand Klein ocalał. Lista nazwisk deportowanych, będąca w posiadaniu archiwum miejskiego, była punktem wyjścia dla władz miasta, które zamierzają uchwalić dzień 16 marca Dniem Pamięci o Cyganach z Gießen.
Kilka tygodni później, początkiem maja 1943 r. z Gießen wyruszył inny transport, w którym znaleźli się Sinti, m.in. Klara i Peregrinus Mettbach wraz z córką, Marią. Ich druga córka, Anna Mettbach, zmarła 23 listopada 2015, była Sinticą znaną nie tylko w Gießen, ale i na całym świecie. Była jedną z uczestniczek ruchu niemieckich Sintów, walczących o pamięć o ludobójstwie Cyganów.
Ferdinand był bojownikiem. W 1938 r. wygrał w sądzie okręgowym sprawę związaną z jego oskarżeniem o niesłuszne aresztowanie „niezależnych handlarzy” cygańskich. Problem polegał na tym, że aresztowano ich opierając się na prawie do regulacji problemów z jednostkami asocjalnymi, jednak Klein wykazał bezsens tego rozumowania.
Opis upamiętnienia
Stolperstein poświęcony pamięci Ferdinanda Kleina umieszczony jest przed współczesnym budynkiem nr 9 przy ul. Młynnej (Mühlstraße). Jest to pierwsze upamiętnienie Jenisza!
Jest to płytka mosiężna o wielkości 10×10 cm, osadzona w betonie pomiędzy kostką betonową chodnika. Na płytce wybito puncą napis w języku niemieckim, zgodnie z autorskim pomysłem Guntera Demniga, który tego typu „potykacze”, Kamienie Pamięci, umieszcza na całym świecie.
Napisy
Niem.
Hier wohnte / Ferinand Klein / jg. 1841 / ‘vorbergehaft’ 1938 / Sachsenhausen / entlassen 1941 / deportiiert 1943 / Auschwitz / sondereinheit / dirlewanger / befreit.
Tłum.
Tu mieszkał Ferdinand Klein, ur. 1841, więzień polityczny 1938, Sachsenhausen, zwolniony 1941, deportowany do jednostki specjalnej Auschwitz [? – NG], uwolniony.
Data odsłonięcia
15.03.2017
Artysta
Gunter Demnig
Inicjator
Ottilie Steller (córka Ferdinanda Kleina),
Adres
Mühlstraße 9, 35390 Gießen, Niemcy
Lokalizacja
Materiały
Galeria
