Köln (pomnik, Kennedy-Ufer)
Tło historyczne
W latach 30. XX w. w kompleksie budynków Targów Kolońskich odbywały się masowe spotkania narodowych socjalistów, np. z Hermannem Goeringiem, Josephem Goebbelsem czy nawet Adolfem Hitlerem. Jesienią 1939 zaczęto wykorzystywać infrastrukturę jako obóz jeniecki, a następnie jako miejsce przetrzymywania rozmaitych grup przed ich deportacją, m.in. do Buchenwaldu, ale także na wschód, jak w przypadku grupy ok. 1500 Romów i Sintów z Kolonii i Nadrenii, którzy w trakcie 5 dni majowych w 1940 r. zostali przetransportowani do Auschwitz-Birkenau. Ostatnia deportacja, która miała miejsce z pobliskiej stacji kolejowej Deutz-Tief miała miejsce 1 października 1944 r. a jej celem był KL Theresienstadt (Czechy).
Na terenie targów zlokalizowana była również skomplikowana sieć obozów satelickich, podlegających pod KL Buchenwald.
Tysiące ludzi mieszkały tu w nieludzkich warunkach, podzielone na kategorie, takie jak „zawodowi przestępcy”, „polityczni”, „homoseksualiści”, „Cyganie” i in. Więziono tu prześladowanych z powodu rasy, wiary lub przekonań, niemieckich i zagranicznych więźniów gestapo, jeńców wojennych, osoby wymagające „resocjalizacji przez pracę” oraz innego typu robotników przymusowych, a także więźniowie III Brygady Budowlanej SS (III. SS-Baubrigade), którzy w trakcie dnia usuwali z ulic ciała oraz rozbrajali bomby. W halach wystawienniczych przechowywano także zrabowane mienie.
Według KuLaDig (Kultur.Landschaft.Digital) – zob. https://www.kuladig.de/Objektansicht/O-19831-20111107-4, do 1945 r. w tzw. Messelager Deutz (‘obozie centrum wystawienniczym Deutz’) mieściły się następujące „obozy” i „więzienia” (wraz z podanym źródłem tej informacji):
– Obóz dla jeńców wojennych przybywających do Kolonii – na terenie wystawowym, od jesieni 1939 r. (Museenkoeln.de)
– Obóz przejściowy dla Sinti i Romów w halach wystawowych, przed deportacją do Polski, maj 1940 (Museenkoeln.de)
– Miejsce rozpoczęcia deportacji Żydów z Kolonii i Nadrenii do Polski, od października 1941 r. (Museenkoeln.de)
– Policyjne więzienie pomocnicze dla więźniów policji i jeńców gestapo; obóz koszarowy w Tanzbrunnen na terenie wesołego miasteczka, od września 1942 r. Działał tu również „obóz pracy” i obóz przejściowy dla więźniów gestapo (Fings, Messelager, s. 78-83 i 145-148, Kraus 1999, nr 103 i museenkoeln.de),
– Obóz koncentracyjny – zewnętrzny / obóz komendanta KL Buchenwald; koszary III Brygady Budowlanej SS w rejonie Messeturm (wieży) na terenie wystawowym – znajdowało się tam 300-1000 więźniów, od 18-21 września 1942 do maja 1944 (Schulte 2005, s. XXXVIII, Fings 1996, s. 148-149, Kraus 1999, nr 191 i museenkoeln.de),
– Obóz koncentracyjny poza miastem Kolonia, około 50 więźniów, od 12.08.1944 r. do 27.02.1945 r. (Schulte 2005, s. 218 i Fings 1996, s. 149-151),
– Obóz „Ostarbeiter” (obóz pracy dla więźniów ze Wschodu) (Fings 1996, s. 54).
Opis upamiętnienia
Pomnik w kształcie muru z czerwonej cegły, nawiązującego kształtem do stylu budownictwa hali wystawienniczej, znajdującej się za pomnikiem (aktualnie mieści się tam kompleks telewizji RTL i innych). Mur ma wysokość ok. 2 m. i usytuowany jest na podstawie, pokrytej białą, granitową kostką brukową.
Mur przykryty jest u góry metalową blachą, która chroni go nieco od warunków atmosferycznych. Odwiedzjący, na wzór żydowski, kładą tam drobne kamienie.
W lewym górnym rogu pomnika (od strony nabrzeża Renu) znajduje się tablica z brązu, z napisem w języku niemieckim.
W 2014 r., z inicjatywy prezesa Targów Kolońskich, pomnik został wyremontowany.
Napisy
Niem.
Messegebäude, Messegelände
und der anschliessende Bereich waren während des Zweiten Weltkrieges ein zentraler Ort der nationalsozialistischen Gewaltherrschaft in Köln.
Hier befand sich eine Reihe von Lagern. Ein Aussenlager des KZ-Buchenwald, Lager für Kriegsgefangene sowie Zwangsarbeiterinnen und Zwangsarbeiter, ein Sonderlager der Gestapo für deutsche und ausländische Häftlinge. Von hier aus gingen die Transporte in die Konzentrationslager ab und 1940 wurden Sinti und Roma sowie zwischen 1941 und 1944 Juden deportiert.
Hunderte kamen in den Lagern und bei Arbeitseinsätzen ums Leben.
Tausende Männer, Frauen und Kinder wurden von hier aus in den Tod geschickt.
(Errichtet 1993)
Tłum.
Budynki wystawiennicze, Tereny targowe
i sąsiedni teren były podczas II wojny światowej centralnym miejscem tyranii narodowych socjalistów w Kolonii. Mieściła się tutaj grupa obozów: obóz zewnętrzny obozu koncentracyjnego Buchenwald, obóz dla jeńców wojennych i robotników przymusowych, obóz specjalny Gestapo dla więźniów niemieckich i zagranicznych. Stąd wyruszyły transporty do obozów koncentracyjnych, od 1940 r. – Sinti i Romowie, od 1941 r. do 1944 r. – Żydzi. Setki osób zginęły w obozach i przy pracy. Tysiące mężczyzn, kobiet i dzieci zostało wysłanych stąd na śmierć.
(Zbudowany w 1993 r.)
Autor
Wolfgang Reuter
Data odsłonięcia
26.01.1993
Adres
Kennedy Ufer (blisko Messeturm – wieży Messe, aktualnie kompleks TV RTL), 50679 Köln-Deutz, Niemcy
Lokalizacja
50°56’38.8″N 6°58’10.0″E
50.944111, 6.969444
Materiały
http://gedenkorte.sintiundroma.de/index.php?ortID=47
„Messelager Deutz”. In: KuLaDig, Kultur.Landschaft.Digital. URL: https://www.kuladig.de/Objektansicht/O-19831-20111107-4 (Dostęp: 18. Januar 2018)
„Mahnmal für die Opfer des Messelagers Deutz”. In: KuLaDig, Kultur.Landschaft.Digital. URL: https://www.kuladig.de/Objektansicht/O-127170-20150602-3 (Dostęp: 18. Januar 2018)
Puvogel, Ulrike/Stankowski, Martin: Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, 2., überarb. und erw. Auflg., Band I, Bonn 1995, S. 569-570.
Galeria
