Schweinfurt (pomnik)

Tło historyczne

Znamy nazwiska tylko trzech Sintic, które zostały deportowane ze Schweinfurtu: Anna Mettbach (z domu: Kreuz) – https://de.wikipedia.org/wiki/Anna_Mettbach – zob. też Flossenbürg (wystawa), Rosa Kreuz i Adelgunde Winter. Rosa Kreuz (ur. 11.04.1924) trafiła do Ravensbrück, a następnie do Zigeunerlager w Birkenau, gdzie zmarła. Adelgunde Winter (ur. 17.09.1920) w Schweinfurcie mieszkała do maja 1942 r., 13 kwietnia 1943 r. została zamordowana w Auschwitz-Birkenau. Anna Mettbach (ur. 26.01.1926) jako szesnastolatka została deportowana do Auschwitz, a dwa lata później, w sierpniu 1944 – do KL Ravensbrück, gdzie pracowała w zakładach Siemens, a jakiś czas później do Wolkenburg, obozu satelickiego KL Flossenbürg, gdzie pracowała na rzecz Opta Radio. W połowie kwietnia 1945 z obawy przed aliantami obóz zlikwidowano, a 372 kobiety, w znacznej części – Cyganki, pogoniono w marszu śmierci do obozu w Dachau. Z tej grupy przeżyło 116 kobiet, m.in. Anna. Po wojnie wyszła za Ignatza Mettbacha z Gießen, ocalonego z obozu w Buchenwaldzie, ale niewiele mówiła o wojnie. Uaktywniła się po ataku na tureckie domy w Mölln w 1992. Od tego czasu zasłynęła jako działaczka na rzecz tych, którzy sami nie potrafią się bronić, przeciw rasizmowi; oraz pisarka. W 2012 r. za swoją działalność otrzymała Niemiecki Krzyż Zasługi. Zmarła 23.11.2015.

W uroczystości odsłonięcia pomnika wzięła udział m.in. siostra Anny Mettbach – Klara Reinhardt, która uniknęła deportacji i mieszkała w Schweinfurt aż do tego czasu.

Poza losem trzech kobiet nie jest znana ani liczba Cyganów zamieszkujących Schweinfurt przed wojną, ani też liczba deportowanych stąd i zabitych.

Opis upamiętnienia

Pomnik znajduje się na terenie starego czy raczej dawnego cmentarza, zamienionego na park. Znajduje się tam więcej pomników oraz pozostałości po cmentarzu – stare tablice nagrobne. Część z nich jest wmurowana w oryginalną ścianę, odgradzającą cmentarz/park od torów kolejowych, za którymi płynie Men. Sam cmentarz jest niewielkim zadrzewionym placem pomiędzy blokami mieszkalnymi.

Pomnik cygański znajduje się w północno-zachodnim krańcu parku, nieopodal budynku szkoły muzycznej.

Przybrał on formę pociągłej steli z białego piaskowca. Szczyt każdego z czterech boków wieńczy płaskorzeźba, przedstawiająca grupę ludzi: zarys kobiet, mężczyzn i dzieci. Poniżej płaskorzeźby stela opasana jest czterema wstęgami ze stali nierdzewnej, w której wycięto napis w jęz. niemieckim.

Niestety, aby odczytać napis trzeba kilkakrotnie obejść stelę dookoła.

Napisy

Niem.

Zum Gedenken an die Schweinfurter Sinti und Roma, die dem nationalsozialistischen Völkermord in Auschwitz und anderen Vernichtungslagern zum Opfer fielen.

Tłum.

‘Ku pamięci Sinti i Romów z Schweinfurtu, którzy zginęli podczas narodowosocjalistycznego ludobójstwa w Auschwitz i innych obozach zagłady’