Hanušovce nad Topľou
Tło historyczne
Tzw. pracovné útvary, które istniały na terenie I Republiki Słowackiej w latach 40. XX w. miały charakter tymczasowych, letnich formacji pracy przymusowej dla asocjalnych, tj. stale bezrobotnych, kryminalnych i – w zasadzie wszystkich Romów. Nie miały charakteru obozów koncentracyjnych.
1 lipca 1942 r. zaczął oficjalnie funkcjonować „hufiec” pracy w Hanuszowcach, który miał nieco odmienny charakter od innych tego typu formacji. Po pierwsze tworzył go zbiór mniejszych jednostek, usytuowanych wzdłuż remontowanej, nowej, szybkiej trasy kolejowej Prešov – Strážske. Po drugie formacja posiadała regularne dowództwo, które mieściło się w dworku rodziny Dessewffy w Hanuszowcach nad Toplą.
Ogólnie w ciężkich warunkach, w nieogrzewanych barakach na wspomnianej trasie kolejowej, pracując przy budowie – było bitych, więzionych i głodzonych ok. 1600 Romów. Prace przy trasie kolejowej polegały m.in. na budowie wysokich mostów oraz dostosowaniu terenów górskich do toru kolejowego. Prace w Hanuszowcach zostały zakończone końcem 1942 r., natomiast w Bystrem nad Topľou – w czerwcu 1943 r.
Opis upamiętnienia
Wewnątrz budynku stacji kolejowej Hanušovce nad Topľou umieszczono tablicę pamiątkową na ścianie. Na granitowej płycie umieszczone jest żelazne koło, o średnicy mniej więcej 3 razy większej niż szerokość płyty.
Do stworzenia tego upamiętnienia wykorzystano wzór koła, umieszczonego na odsłoniętym w 2005 r. pomniku w Lutile. Poniżej koła znajdują się wypiaskowane napisy (bez złoceń).
Napisy
Ma bisteren! / W rokoch 1942-1943 / na výstavbe železničnej trate / Prešov – Strážske / pracowali aj nasilne internovaní / rómski muži / z východneho Slovenska. // Na pamiatku / zaradencov pracovných útvarov / v Hanušovciach nad Topľou, / Bystrom, Nižnom Hrabovci / a pod Petičom.
(Ma bisteren! W latach 1942-1943 przy budowie torów kolejowych Preszów – Strażkie pracowali i byli przymusowo internowani romscy mężczyźni ze Wschodniej Słowacji. Dla upamiętnienia więzionych w jednostkach pracy przymusowej w Hanuszowcach nad Toplą, Bystrem, Niżnych Hrabowcach i pod [tunelem – NG] Petič.
Data odsłonięcia
2006
Artysta
Ladislav Čisárik jr i Alexander Reindl
Inicjator
In Minorita – projekt Ma bisteren!
Adres
Železniciarska 585/20
094 31 Hanušovce nad Topľou-Hanušovce – pri stanici
Lokalizacja
49°01’08.6″N 21°31’12.0″E
Materiały
Zuza Kumanová, Arne B. Mann, Ma bisteren! Pripomínanie rómskeho holocaustu, Bratislava 2014, s. 40. –> ZOB. TEŻ TUTAJ.
http://historyweb.dennikn.sk/clanky/detail/romsky-holokaust-na-vychodnom-slovensku#.V-AJYFTYVPb
Tunele budowane przez Cyganów –> ZOB. TUTAJ
Galeria
