Stała wystawa fragmentów „Panoramy Siedmiogrodzkiej”

Galeria "Panorama" na dworcu PKP

Kiedy Polacy przywieźli i zaprezentowali w Budapeszcie „Panoramę Racławicką” dzieło było oglądane przez tysiące Węgrów, którzy zafascynowani wielkim obrazem zapragnęli mieć podobny obraz ale związany z ich dziejami.  Zlecono więc namalowanie panoramy Janowi Styce, a miała ona przedstawiać któreś z ważnych wydarzeń powstania węgierskiego 1848-1849. Dzieło miało zostać ukończone na. pięćdziesiątą rocznicę wybuchu powstania (1898 r). Ustalono, że tematem obrazu, będzie zdobycie Sybinu 11 marca 1849 r. przez  węgierskich powstańców dowodzonych przez gen. Józefa Bema.

Prace nad „Panoramą Siedmiogrodzką”, liczącą piętnaście metrów wysokości i sto dwadzieścia metrów obwodu, rozpoczęto w budynku rotundy w Parku Stryjskim we Lwowie 20 kwietnia 1897 roku i trwały one pięć miesięcy. W tym niezwykłym i realizowany w szalonym tempie projekcie brała udział międzynarodowa grupa artystów. Oprócz wymienionych wyżej udział brali: Węgier Béla Spányi, który zajmował się pejzażem, Niemiec Leopold Schonchen – specjalista od rozległych powierzchni nieba oraz Polacy – Zygmunt Rozwadowski malarz batalista, Tadeusz Popiel, Michał Wywiórski – naturalista. Publiczność – mieszkańcy Lwowa zobaczyli Panoramę pierwsi, jej prezentacja była wielkim wydarzeniem.

Z końcem roku obraz zwinięto i przewieziono do Budapesztu. Uroczyste odsłonięcie Panoramy odbyło się w marcu 1898 roku w 50. rocznicę wybuchu węgierskiego powstania przeciwko Austriakom. Do Budapesztu przybywali Węgrzy z odległych okolic, panowało wielkie patriotyczne poruszenie.
Mimo wielkiego zainteresowania, akcji promocyjnej, sprzedaży wydawnictw i barwnych litografii zyski jakie uzyskano nie pokryły kosztów malowania dzieła. Jan Styka, nie widząc szans na otrzymanie od zleceniodawców umówionej kwoty  zwinął obraz i w 1900 roku przewiózł go do Galicji. W 1907 roku Panorama została po raz ostatni pokazana publiczności w Warszawie w rotundzie przy ul. Karowej.
Jan Styka postanawia pociąć swoje dzieło na fragmenty, są one oprawiane i sprzedawane. Nie wiemy na ile fragmentów została pocięta Panorama. Te, które istnieją wskazują na to, że wycinano kawałki obrazu tak aby uzyskać jakby odrębne dzieła.

Niekiedy obrazy są poprawiane, przemalowywane. Dla przykładu piękny fragment z węgierskim huzarem na koniu zyskał w tle horyzont i zachód słońca (w oryginale był tam stok pagórka), w innym fragmencie między nogami konia została czapka postaci stojącej poniżej więc została zamalowana, podobnie przy fragmencie z wozami taborowymi, przecięty na pół jeździec został zamalowany, pozostał tylko koń stojący przy wozie.

W efekcie powstała kolekcja nowych obrazów o rozmaitych wielkościach. Wszystkie obrazy były sygnowane, zwykle podpis Jana Styki znajduje się w prawym dolnym rogu płótna.

Do momentu otwarcia ekspozycji udało się zidentyfikować 38 obrazów, które są lub były pozostałością po słynnej Panoramie. Trzy fragmenty znane są tylko z przedwojennych reprodukcji i nie ma pewności czy zachowały się do dziś. Część obrazów ma określone lokalizacje/właścicieli, niektóre znane są jedynie ze zdjęć, np. zamieszczanych w katalogach aukcyjnych.

Obecnie tarnowskie muzeum posiada dwadzieścia jeden obrazów (z czego jeden stanowi depozyt). W 2018 roku nabyto kolejny fragment “Szarża”.  Na jego zakup uzyskano dofinansowanie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wsparcie Województwa Małopolskiego. 

Zadanie Zakup obrazu „Szarża” – fragmentu Panoramy Siedmiogrodzkiej dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków Województwa Małopolskiego.

Kolejny fragment „Panoramy Siedmiogrodzkiej” pojawił się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Tarnowie w 2021 r. Nowo zakupiony obraz o wymiarach 60 x 116 cm stanowi jedną z centralnych scen „Panoramy”. Rozgrywa się ona nieco z tyłu, jednak w bezpośredniej bliskości jej serca – sztabu gen. Bema. Na kompozycji uchwycony został moment zaprzęgania koni przez znajdujących się obok dwóch żołnierzy. W tle ze spowitego pola bitwy wyłaniają się sylwetki węgierskich huzarów.

23 grudnia 2021 r. odbyła się uroczysta prezentacja fragmentu Panoramy, zakupionego w ramach zadania.

Zakup dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa w ramach programu własnego Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów Rozbudowa zbiorów muzealnych.

Nazwa programu: Rozbudowa zbiorów muzealnych

Nazwa zadania: Zakup obrazu: Jan Styka (1858-1925), Fragment Panoramy Siedmiogrodzkiej (Bitwa pod Sybinem), 1897 r.

Wartość dofinansowania: 92 000 zł

Całkowita wartość zadania: 116 000 zł

Wkład własny zadania, wynoszący 24 000 zł został dofinansowany z budżetu Województwa Małopolskiego.