Historia

Powołanie „Muzeum Miasta Tarnowa”

Józef Jakubowski, drugi zastępca burmistrza Juliana Kryplewskiego, 7 stycznia 1927 roku złożył Radzie Miejskiej w Tarnowie propozycję powołania „Muzeum Miasta Tarnowa”. Sześć dni później szanowne grono rajców jednogłośnie projekt przyjęło. Początkowo ideą przewodnią założyciela było „zebranie (…) wszelkich dokumentów, starych akt i przedmiotów historycznej wartości znajdujących się w posiadaniu Rady Miejskiej na Ratuszu lub w innych budynkach miejskich”.

Pierwszy gmach i otwarcie Muzeum

Wspomniana uchwała Rady z 13 stycznia 1927 roku przewidywała przekazanie na cele Muzeum dwóch pokoi na pierwszym piętrze kamienicy przy ulicy Krakowskiej 12. Budynek był wówczas własnością tzw. funduszu teatralnego (Dziś mało kto pamięta, że to przy Krakowskiej w Tarnowie stanąć miał teatr). Pomieszczenia muzealne wyremontowano, po czym Józef Jakubowski przeniósł doń archiwum miejskie wraz z przejętymi depozytami cechów rzemieślniczych. Znalazły się tam również z nieliczne wówczas jeszcze dary społeczeństwa. Żywe zainteresowanie tarnowskiej prasy towarzyszyło czteromiesięcznym przygotowaniom do uroczystego otwarcia ekspozycji. Nastąpiło ono wobec zgromadzonych przedstawicieli władz miasta 4 czerwca 1927 roku. Tarnowianie zaś mogli zwiedzać wystawę od dnia następnego.

Początkowe zbiory Muzeum

Inwentarz „Muzeum Miasta Tarnowa” pozwala, dokładnie niemal, określić charakterystykę zbiorów. Największy był zespół dokumentów dotyczących historii miasta, z najstarszym pochodzącym z 1419 roku. Obok zespołu archiwalnego ważną część zasobów muzealnych stanowiły przedmioty związane z dziejami miasta: herb „Leliwa”, trzy dzbany cynowe wykonane w Gdańsku w 1639 roku, szesnastowieczne miecze pochodzące z dawnej zbrojowni miejskiej, skrzynie i obesłania cechowe. Zbiór uzupełniały pokaźne kolekcje monet i pieczęci oraz biblioteka licząca niemal pięćset tomów.

Okres międzywojenny

Od momentu otwarcia Muzeum rozpoczęło, trwające do dziś, dzieło powiększania swych zbiorów. 16 czerwca 1929 roku w salach tarnowskiego Muzeum otwarto pierwszą wystawę czasową, którą stanowiło osiemdziesiąt prac malarskich tarnowskich artystów: Józefa Dutkiewicza, Tadeusza Jelenia oraz Ireny Serda-Zbigniewiczowej. Dwadzieścia cztery miesiące później zorganizowano kolejną wystawę czasową, także artystyczną. Tarnowianie mogli wówczas podziwiać prace Tadeusza Jelenia i Heleny Kernerówny.

Ojciec tarnowskiego Muzeum Józef Jakubowski we wrześniu 1929 roku ustąpił ze stanowiska dyrektora a jego miejsce zajął, na krótko, wspomniany już nadradca Józef Dutkiewicz.

W 1931 roku postanowiono połączyć zbiory Muzeum Miejskiego i Muzeum Diecezjalnego prezentując zasoby obu w tarnowskim Ratuszu. Kierownictwo całości przedsięwzięcia objął ksiądz prałat Stanisław Bulanda. 20 grudnia 1931 roku nastąpiło uroczyste otwarcie wystawy połączonych muzeów.

W latach trzydziestych dwudziestego wieku, jako kustosz pracował w Muzeum Kazimierz Morvay, artysta malarz, który pełnił także rolę konserwatora zbiorów. Pracownia konserwatorska mieściła się wówczas w jednym pomieszczeń Wodociągów Miejskich.

O ówczesnych problemach z frekwencją świadczyć może fakt ukazywania się w prasie apeli do dyrektorów szkół wzywające do odwiedzania Muzeum. W owym czasie organizowano odczyty i spotkania. W 1936 roku w wydarzeniach związanych z Muzeum wzięło udział trzy tysiące czterysta osób, zatem jak na liczebność ówczesnego Tarnowa, całkiem sporo. Tym bardziej, że jak wynika z notatek sporządzonych w 1937 roku, gmach Muzeum otwierał swe podwoje dla zwiedzających od dziesiątej do dwunastej oraz od szesnastej do osiemnastej. Wstęp kosztował dorosłych trzydzieści groszy, uczniowie musieli za bilet wyjąć ze swej kieszeni groszy dziesięć.

Wojna i okres PRL

Wojenna rzeczywistość oraz polityka okupanta spowodowały, że dyrektor Muzeum, ksiądz Stanisław Bulanda, w celu zabezpieczenia zbiorów przeniósł je z Ratusza do budynków za Katedrą. Tam szczęśliwie doczekały końca wojny.

Już z końcem stycznia 1945 roku rozpoczęła swą działalność w Tarnowie składnica muzealna. Starosta tarnowski, zarządzeniem z 1 lutego 1945 roku ustanowił przy budynku Ratusza straż dzienną i nocną dla ochrony zebranych tam dóbr kultury. Centralny budynek Rynku przez kilka miesięcy powojennej rzeczywistości spełniał funkcję składnicy. Gromadzono tam wszelakie wartościowe z punktu widzenia archiwistyki i historii sztuki przedmioty.

13 marca 1945 roku Urząd Wojewódzki w Krakowie powołał do życia Muzeum Ziemi Tarnowskiej podlegające Zarządowi Miejskiemu w Tarnowie. Nowa instytucja przejęła w depozyt zbiory dawnego Muzeum Miejskiego, które dopiero decyzją z 1974 roku stały się własnością muzealną. 19 grudnia 1949 roku Muzeum zostało upaństwowione, a nazwa przekształcona na Muzeum w Tarnowie. 1 stycznia 1963 roku placówkę zwrócono Miejskiej Radzie Narodowej w Tarnowie.

Od 10 lutego 1976 roku datuje się istnienie Muzeum Okręgowego w Tarnowie, podległego najpierw Urzędowi Wojewódzkiemu w Tarnowie. Od reformy administracyjnej 1 stycznia 1999 roku, Muzeum podlega Marszałkowi Województwa Małopolskiego rezydującemu w Krakowie.

W 2024 roku nastąpiła zmiany nazwy – Muzeum Ziemi Tarnowskiej.

Siedziba Muzeum

Do 1950 roku jedyną siedzibą Muzeum był tarnowski Ratusz, gdzie mieściły się biura i magazyny. W 1949 roku placówka otrzymała zabytkową kamienicę Rynek 20, gdzie przeniesiono po remoncie biura i magazyny.

W 1960 roku rozpoczęły się prace konserwatorskie a rok później remont Ratusza. Na cele muzealne przeznaczono wówczas pierwsze piętro kamienicy przy ulicy Bernardyńskiej 24. Podczas trwającego w latach 1971-1975 remontu i adaptacji późniejszej siedziby Muzeum w kamienicach przy Rynku 20-21 mieściły się tam sale ekspozycyjne, później także biura i magazyny. Od 2013 Siedziba Muzeum mieści się w kamienicy przy Rynku 3.

Obecnie Muzeum Ziemi Tarnowskiej posiada oddziały i filie:

• Siedziba | Rynek 3, 33-100 Tarnów
• Muzeum Historii Tarnowa i Regionu | Rynek 20-21, 33-100 Tarnów
• Ratusz – Galeria Sztuki Dawnej | Rynek 1, 33-100 Tarnów
• Muzeum Etnograficzne | ul. Krakowska 10, 33-100 Tarnów
• Galeria „Panorama” | Plac Dworcowy 4, 33-100 Tarnów
• Muzeum Zamek w Dębnie | 32-852 Dębno 189
• Regionalne Centrum Edukacji o Pamięci | ul. Mościckiego 29, 33-100 Tarnów
• Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach | 33-122 Wierzchosławice 698
• Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu | Zalipie 135, 33-210 Olesno
• Muzeum Pamiątek po Janie Matejce „Koryznówka” w Nowym Wiśniczu | Stary Wiśnicz 278, 32-720 Nowy Wiśnicz
• Muzeum Dwór w Dołędze | Dołęga 10, 32-821 Zaborów

Dyrektorzy tarnowskiego Muzeum:

1927-1929: Józef Kazimierz Jakubowski (1861-1942)
1929-1931: funkcję społeczną pełnił Józef Dutkiewicz (być może ojciec J.E.Dutkiewicza)
1931-1940: Ks. dr Stanisław Bulanda (1887-1949)
1945-1950: Józef Edward Dutkiewicz (1903-1968)
1950-1970: Paulina Florentyna Chrzanowska (1910-1988)
1970-1978: Maria Iwona Kołodziej (1938-1997)
1978-1980: Stanisław Potępa (1946-2009)
1980-2012: Adam Bartosz (ur. 1947)
2012-2020: Andrzej Szpunar (ur. 1953)
od 2020:  Kazimierz Kurczab (ur. 1960)