Badawczy projekt – Na bister
Badawczy projekt – Na bister
Without memory, there is no culture. Without memory, there would be no civilization, no society, no future…
Bez pamięci, nie ma kultury. Bez pamięci, nie może być cywilizacji, społeczeństwa, przyszłości… (Elie Wiesel)
Muzeum otrzymało grant Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na realizację badawczego projektu o nazwie Na bister! – co w języku romskim znaczy Nie zapomnij!
W ramach projektu chcemy stworzyć pełną bazę miejsc pamięci o romskiej zagładzie. Będą to więc pomniki, kamienie pamiątkowe, tablice oraz inne formy upamiętnienia, w których wyraźne jest odniesienie do zagłady Cyganów/Romów.
Tematem zagłady Cyganów zajmujemy się od wielu lat. NA BISTER jest podsumowaniem pewnego etapu badań nad tym zagadnieniem, realizowanych przez Natalię Gancarz i Adama Bartosza z Muzeum Okręgowego w Tarnowie. W 2010 r. ukazała się mała książeczka poświęcona tej tematyce: Małopolski Szlak Martyrologii Romów. Było to podsumowanie dotychczasowych badań nad formami upamiętniania romskiego holokaustu w Polsce. W 2013 r. Muzeum wydało książkę Natalii Gancarz pt.: Mietek na wojnie. To fikcyjne, ale oparte na bogatym materiale źródłowym wspomnienie romskiego chłopca z cygańskiego obozu w Birkenau, wzbudziło duże zainteresowanie wśród znawców przedmiotu. Pracownicy Muzeum wzięli udział w kilku konferencjach o tematyce zagłady Romów. Natalia Gancarz była też stypendystą Yad Vashem.
W pierwszym etapie prac nad projektem Na Bister pracownicy naszego muzeum dokonali głębokiej kwerendy w Internecie i w oparciu o osobiste znajomości z naukowcami zajmującymi się tą tematyką i sporządzili listę kilkudziesięciu miejsc, gdzie zagłada Romów została w jakikolwiek sposób upamiętniona. W kolejnym etapie odbyły się pierwsze wyjazdy w celu wykonania dokumentacja fotograficznej i opisowej miejsc upamiętnienia z dokładnym podaniem koordynatów GPS. Dane te będą stopniowo nanoszone na nowo założoną stronę internetową. W ten sposób zinwentaryzowane zostały miejsca pamięci na terenie Niemiec, Austrii, Czech oraz części Słowacji. Te miejsca, to m.in. obozy koncentracyjne, gdzie umieszczone zostały odpowiednie tablice czy pomniki (Sachsenhausen, Ravensbruk, Dachau, Mauthausen, Hodonin, Lety). Ponadto, zinwentaryzowane zostały pomniki, tablice i inne formy upamiętnia martyrologii Romów, w tym np. miejsca skąd wyruszały transporty deportacyjne, miejsca egzekucji itp. Kolejnym kierunkiem badań będą kraje bałkańskie. Projekt zwieńczy internetowa baza danych, która powinna powstać do końca listopada. W trakcie tych badawczych wędrówek oraz penetracji w archiwach okazało się, że obecnie mamy świadomość istnienia w Europie ponad setki miejsc pamięci, związanych z zagładą Romów w czasie II wojny światowej, z czego wynika, że projekt Na bister postaramy się kontynuować w przyszłym roku. Jednocześnie prowadzone są badania nad listą miejsc straceń, które nie zostały dotąd w żaden sposób upamiętnione.
W pracach nad projektem biorą udział osoby współpracujące z naszym Muzeum: Paweł Lechowski i Andrzej Grzymała-Kazłowski. Zainteresowani mogą otrzymać zdjęcia z badań pod adresem: natalia@muzeum.tarnow.pl
Zadanie dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
