Ciekawostki z Galerii PANORAMA – Historia Panoramy Siedmiogrodzkiej
Jan Styka, „Panorama Siedmiogrodzka”. Rok powstania 1897. Miejsce powstania – Lwów. Obraz namalowany techniką olejną na płótnie. Wymiary przed pocięciem: wysokość 15 m, szerokość 120 m. Obecnie zlokalizowanych zostało 38 fragmentów obrazu, 20 z nich należy do Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
Obraz przedstawia bitwę pod Sybinem z 11 III 1897, która rozegrała się podczas Węgierskiego Powstania przeciwko Austriakom w latach 1848 – 49.
W lewej części obrazu widzimy Sandora Petöfiego – węgierskiego poetę i wojownika o węgierską niepodległość. Siedzi on na białym koniu i wita poprzez radosne wymachiwanie kapeluszem nadciągające posiłki. W centrum dzieła, na czarnym rumaku siedzi skupiony i opanowany gen. Józef Bem, który patrzy przed siebie obserwując bitwę. Za nim na koniach widoczni są jego oficerowie. J. Bem – był polskim generałem, który dowodził armią siedmiogrodzką podczas powstania węgierskiego.
Na prawo od generała widoczny jest most na potoku Krumm z którego spychani są Austriacy przez Szeklerów – wojowników i mieszkańców Siedmiogrodu. Styka uchwycił również moment przełamania ognia artylerii rosyjskiej przez honwedów-węgierskich piechurów i huzarów – lekkiej jazdy, pościg za nimi oraz nadciągającą brygadę pułkownika hrabiego Gergely’a Bethlena, która jest witana przez S. Petöfiego.
Obraz został namalowany na zamówienie Węgrów, by upamiętnić 50-tą rocznicę wybuchu Powstania Węgierskiego przeciwko Austriakom. Tematyka dzieła przedstawia jedną z bitew tego zrywu niepodległościowego, jednak ze względu na symboliczne i patriotyczne znaczenie tego wydarzenia i samego obrazu Styka zdecydował umieścić na obrazie pewne osoby jak np. Sandora Petöfiego, który nie uczestniczyły w bitwie, jednak ze względu na jego znaczenie dla narodu węgierskiego jest widoczny na obrazie.
Ze względu na zanikające zainteresowanie rodzajem obrazów jakimi były panoramy, Styka zdecydował się pociąć swe dzieło na mniejsze fragmenty, by je łatwiej sprzedać i odzyskać zainwestowane pieniądze.
Generał Józef Bem urodził się 11 marca 1794 roku w Tarnowie około 80 km koło Krakowa, na terenie ówczesnego zaboru austriackiego. Zmarł 10 grudnia 1850 roku w mieście Aleppo w Syrii, które w tym czasie należało do Imperium Osmańskiego (dzisiejsza Turcja).
Józef Bem był polskim generałem, strategiem, inżynierem wojskowym, artylerzystą.
Zwany jest bohaterem trzech narodów. Polski, gdyż wziął udział w walkach powstania listopadowego, które wybuchło 1830 r. w Królestwie Polskim, czyli na obszarze zaboru rosyjskiego.
W bitwie pod Iganiami 10 kwietnia 1831 r. wyróżnił się odwagą i opanowaniem, co przyniosło mu stopień podpułkownika. Podczas bitwy pod Ostrołęką 26 maja 1831 zatrzymał natarcie Rosjan, co umożliwiło wycofanie się pozostałych sił polskich i zapobiegło ich masakrze. Po bitwie został mianowany pułkownikiem. Podczas obrony Warszawy, miesiąc później, został mianowany generałem.
Po klęsce powstania udał się na emigrację do Francji. Do Europy środkowej przybył w czasie Wiosny Ludów 1848 -1849. Wiosną Ludów nazywamy serię powstań w poszczególnych krajach europejskich, które wybuchły pod hasłami: poprawy warunków życia, odzyskania niepodległości, zjednoczenia utraconych ziem.
W czasie węgierskiej wiosny ludów Bem objął dowództwo nad armią węgierską, która walczyła z Austriakami o niepodległość Węgier.
Dzięki swym umiejętnością zdołał wyprzeć Austriaków z Siedmiogrodu, południowo –wschodniego regionu węgierskiego, który obecnie znajduje się na terenie Rumunii.
Austriacy po serii klęsk byli zmuszeni prosić o wsparcie Imperium Rosyjskie, dzięki któremu zamierzali zdusić powstanie Węgrów. Bem udał się na kolejną emigrację. Wiedząc, o nienajlepszych stosunkach rosyjsko – tureckich miał nadzieję na konflikt pomiędzy obu państwami i dlatego udał się do Turcji, gdzie wstąpił do armii. Pod naciskiem Rosji Bem został zesłany na prowincję do miasta Aleppo w Syrii, gdzie zmarł w 1850 r., nie doczekawszy konfliktu rosyjsko-tureckiego, który rozpoczął się w 1853 r.
W okresie międzywojennym za sprawą marszałka Piłsudskiego i prezydenta Mościckiego jego ciało zostało sprowadzone do Polski – do rodzinnego miasta Tarnowa. Tu został pochowany w Parku Strzeleckim w mauzoleum wzniesionym na wyspie usytuowanej na środku stawu.
Ciekawostki z Galerii PANORAMA – Ciekawostki z życia gen. Józefa Bema
Ciekawostka nr 1
Ostatnią bitwą, jaką stoczył, była obrona Aleppo przed Beduinami – koczowniczym ludem pustyni. Po wygranej bitwie Turcy byli zadziwieni tym, że gen. Bema strzelał z armat do beduińskich koni pozostawionych niedaleko miasta, a nie do atakujących ludzi. On miał im odpowiedzieć, „Czy wy ludzie pustyni nie wiecie, że bez konia na pustyni zginiecie?” Wiedzieli o tym Beduini, którzy, widząc co się dzieje, odstąpili od oblężenia, by ratować swe konie, bez których zginęliby, gdyby nie zdobyli miasta.
Ciekawostka nr 2
W Aleppo Bem umierał ze słowami na ustach: „Polsko!Polsko! Ja Cię już nie zbawię.”.
Ciekawostka nr 3
W Syrii generał Bem pochowany został na cmentarzu wojskowym w skalistej górze zw. Górą Wielkich Ludzi.
Ciekawostka nr 4
W Tarnowie jego szczątki zostały złożone w mauzoleum specjalnie wzniesionym na tę okoliczność. Mauzoleum usytuowane jest w Parku Strzeleckim na jeziorze. Szczątki bohatera nie mogły spocząć na cmentarzu katolickim, gdyż chcąc służyć w armii tureckiej musiał przejść na islam.
Ciekawostka nr 5
Bem za życia był legendą. Kamil Cyprian Norwid poświęcił mu utwór pod tytułem „Bema pamięci żałosny rapsod”. Natomiast Sandör Petofiego, węgierski poeta tamtych czasów oraz adiutant generała napisał wiele wierszy opiewających Bema.
Ciekawostka nr 6
Bem nie lubił poetów i poezji, uważał, iż ich twórczość jest zbędna, a oni nie praktyczni. Zmienił zdanie podczas węgierskiego powstania, gdy widział jak poezja Sandora Petöfiego oddziaływała na ludzi i podrywa ich do walki.
Ciekawostki z Galerii PANORAMA – Czym były panoramy?
Panoramy to dużych rozmiarów obrazy, zazwyczaj mierzyły: wysokość – 15 m, długość – 120 m. Ich popularność przypada na II poł. XIX wieku. Prezentowane były w specjalnie wzniesionych budynkach tzw. rotundach budowanych na planie koła. Prezentowany obraz w takiej budowli był formowany w okrąg, a widzowie mogli podziwiać dzieło, stojąc w jego środku. Dawało to iluzję uczestnictwa w prezentowanym wydarzeniu.
Tematyka panoram skupiała się w głównej mierze na wydarzeniach historycznych, zazwyczaj z niedalekiej przeszłości. Poza tym tego typu obrazy mogły przedstawiać sceny krajobrazowe lub biblijne.
W Muzeum Narodowym we Wrocławiu prezentowana jest w całości Panorama Racławicka, przedstawiająca bitwę pod Racławicami 1794, która rozegrała się podczas insurekcji kościuszkowskiej. Obraz został namalowany pod kierownictwem Jana Styki w 1894 r.
Styka jest również autorem panoramy pt. Golgota z 1896 r., wystawianej w Kalifornii, USA. Jej wymiary to: 15 m wysokości, 60 m długości. Jest uznawana za największy obraz na świecie o tematyce religijnej.